امید زاهد
51 یادداشت منتشر شدهاخبار آمریکا به روایت روزنامه مظفری بوشهر در بیش از صد سال پیش
اخبار آمریکا به روایت روزنامه مظفری بوشهر در بیش از صد سال پیش!
امید زاهد
چندی پیش یکی از هفته نامه های هم استانی موضوعی با عنوان دیدگاه های بوشهری ها درباره انتخابات امریکا را جویا شد. در این میان مناسب دیدم برخی اخبار امریکا را از دید روزنامه مظفری بوشهر در بیش از صد سال پیش ذکر نمایم.
نگاه روزنامه مظفری به «ینگه دنیا» (دنیای جدید) و «آمریک» (آمریکا) در بیش از یکصد و اندی سال پیش که بوشهری ها نخستین بار اخبار و نام آمریکا را در این روزنامه مشاهده کردند! شاید برای اهالی امروزی بندر بوشهر که بیش از صدها بار در روز، از رسانه های گوناگون خبری، نام این کشور را می شنوند و می بینند و اخبارش را رصد می کنند جذابیتی نداشته باشد!
به هر روی پیشرفت های خیره کننده آمریکا که به تدبیر بزرگان کشور به تازگی هم وارد عرصه سیاسی ایران عصر قاجار شده بود تا بتواند گریزی باشد از دو ابرقدرت (روسیه و انگلیس) که از شمال و جنوب بر ایران سایه افکنده بودند! مورد توجه مدیر روزنامه مظفری بوشهر –میرزا علی آقا لبیب الملک شیرازی - هم قرار داشت.
روزنامه مظفری که از سال 1319ه.ق با سختی مشعل آگاهی این خطه را بردوش می کشید در برخی شماره های خود به اخبار و رویدادی های این کشور می پرداخت. این در حالی بود که روزنامه مظفری علاوه بر بوشهر و بنادر خلیج فارس به بیشتر شهرهای ایران ارسال و در میان بیش از 50 شهر مهم جهان توزیع می شد.
اخبار درج شده در روزنامه مظفری درباره آمریکا مربوط به سالهای پیش از جنگ جهانی اول است. مطالب بیشتر درباره پیشرفت های این کشور، فناوری های جدید و ارائه تصویری روشن از تغییر سبک زندگی در آمریکای ابتدای قرن بیستم است. از جمله تیترهای مظفری درباره این کشور:
اهالی آمریکا، حریق در آمریکا، خانه 44 طبقه در شیکاگو، شدت برودت در آمریکا، بازیگر قضا بازی را به هم می زند، هیدروسکوپ یا ذره بین آبی جدید الاختراع، مصادمه، مختصر و مفید از جریده الهدی نیویورک، اختراعات طبی، معدن طلای سفید و... است که در سالهای 1321–1329ه.ق/1903-1911.م در این روزنامه منتشر شد.
لازم به ذکر است این گزارش ها و اخبار از دیگر روزنامه های چاپ فرانسه، استانبول، مصر و نیز «جریده شریفه الهدی» چاپ آمریکا نقل شده و هر یک به موضوعی پرداخته است. در نخستین خبر از آمریکا در روزنامه مظفری سال 1321ه.ق / 1903.م به معرفی این کشور و جمعیت آن اشاره شده است. به نوشته مظفری، جمعیت آمریکا سال 1870 میلادی 38 میلیون نفر و سال 1900میلادی به 76 میلیون نفر رسید و این در حالی بود که در مدت هشتاد سال 20 میلیون از اتباع سایر دول زیر حمایت دولت آمریکا درآمدند و در آن کشور اقامت گزیدند.
در خبر بعدی از آمریکا روزنامه مظفری از حریق (آتش) گسترده در ایالت بالتیمور با 600 هزار نفوس جمعیت، در این کشور به نقل از روزنامه چاپ فرانسه خبر داد. این آتش سوزی30 ساعته موجب شد تا با تصمیم مسئولین شهری مغازه ها و خانه های اطراف را با کمک نارنجک و دینامیت منفجر کنند، تا بدینوسیله از سرایت آتش به سایر نقاط شهر جلوگیری نمایند. همچنین شرکت های بیمه مبلغی در حدود یکصد میلیون دلار معادل دویست و چهل کرور تومان به پول آن زمان ایران خسارت پرداخت کردند.
در اینجا روزنامه مظفری با مخاطب قرار دادن خوانندگان خود، در بخش پایانی این خبر نوشت: مطالعه کنندگان از این مبلغ جسیم شگفتی می گیرند... این پول ها در نزد اهالی آمریک (آمریکا) که همه صنعت کار و همه با علم و عمل و همه صاحب ثروت هستند، اهمیتی ندارد. در کشور ما اگر 5 نفر از کسانی که از پرتو دولت ابد مدت بدون هیچ استحقاق و خدمتی دارای مبالغ و ثروت ها شده اند، در کنار هم جمع شوند، می توانند این مبلغ را بپردازند! همچنین در خبر اختراع هیدروسکوپ از سوی شخص آمریکایی به تشریح این وسیله جدید که می توان با آن قعر دریا را هر چند عمیق دید، پرداخته است. گفتنی است این خبر به نقل از مجله الهلال چاپ مصر بازنشر شد.
روزنامه مظفری همچنین به سال 1323ه.ق/ 1905 میلادی از برخورد دو قطار زیر زمینی در شهر نیویورک و از کشته شدن بیش از صد نفر گردشگر که بیشتر آنان هم زنان بودند، خبر داده است. مطلب بعدی درباره شدت سرما در فلوریدا به سال 1905 میلادی است که به 18 درجه زیر صفر رسید. در این سرما به محصولات کشاورزی از جمله 300 هزار صندوق پرتقال خسارت وارد آمد و نیز قطارها از حرکت واماندند و خطر قحطی ذغال (زغال) در آمریکا به وجود آمد و خسارت دو میلیونی لیرای انگلیسی (قریب 12 کرور و 600 هزار تومان به پول رایج ایران در آن زمان) از این حادثه برآورد شد. همچنین در شهر آتلانتیک از افزایش قیمت شیر و گرانی آن سخن به میان آمد.
روزنامه مظفری در خبر مربوط به «بازیگر قضا، بازی را به هم می زند» به واقعه ای در شهر نیویورک و تماشاخانه اپرا اشاره دارد که در حین اجرای مراسم تخته فرش محل بازیگری و قصه گویی به یکباره فرو رفت و 62 نفر به زیرزمین پرت و 6 نفر مقتول شدند. در پی این حادثه متولیان که از بلدیه (شهرداری) بودند سخت مورد بازخواست قرار گرفتند. روزنامه مظفری در پایان این خبر، گریزی به اوضاع شهرها و روستاهای ایران و نیز خرابی دیوارها زده است، که بلدیه های ایران در اجرای وظایف درمانده اند و کسی را هم یارای بازخواست کردن نیست!
در آخرین خبرها از آمریکا در روزنامه مظفری خبری از کشف معدن طلای سفید و نیز از اختراعات طبی از دکترهای آمریکا برای درمان بیماری درجه تب دق (بیماری تب استخوان) و همچنین از صنعت هوایی کشور آمریکا و پیشرفت های آن گزارش داده شده است. روزنامه مظفری از هواگردی به عنوان صنعت جدید که به مرور زمان جای گل گشت در باغ و بستان را خواهد گرفت، سخن گفته و از تلاش ها برای ساخت جهاز هوایی خبر داده است.
جالب آنکه روزنامه مظفری به شوخی در ادامه این گزارش آورده: یکی از همشهریان در حال دیدن پرواز مسافر، گفته اینها مثل ملائک در حال پرواز هستند!!! رفیق بی کلک - که طرف شوخی روزنامه مظفری در این روزنامه و یک شخص خیالی است – با لهجه ی بوشهری به او می گوید: همشهری! حرف نزن پلیس مخفی می گیردت! اینها تقدیرات آسمان را می شنوند و برای افراد غافل اهل زمین می آورند! یارو می گوید: مگر غافلی هم روی زمین داریم؟ رفیق بی کلک پاسخ می دهد: محرمانه می گویم به کسی خبر مده غیر از من و تو و ... همه خصوص... . (نقطه چین در اصل متن است)
این بود گذری و نظری بر رویدادهای آمریکا در بندر بوشهر – باب الابواب خلیج فارس(دروازه فرهنگی و تمدنی ایران عصر قاجار) - از قول روزنامه مظفری و میرزا علی آقا لبیب الملک شیرازی –مدیر این روزنامه –که سرعت پیشرفت و فناروی های جدید را برای آگاهی ایرانیان و خاصه بوشهری ها گزارش داده بود.
