نقش روسیه در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا

مقدمه

در سال های اخیر روابط بین ایران و ایالات متحده آمریکا تحت تحولات مختلفی شامل برجام و خارج شدن ترامپ از آن قرار گرفته است. یکی از مهم ترین و جدیدترین این تحولات، مذاکرات غیرمستقیم بین دو کشور با هدف کاهش تنش ها و حل مسائل هسته ای است که شنبه هفته جاری در عمان برگزار شد. در این میان، روسیه به عنوان یکی از بازیگران مهم بین المللی، نقش قابل توجهی در این مذاکرات ایفا کرده است. نزدیکی بین مسکو و واشنگتن که پس از روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده آغاز شد، نه تنها امید به پایان جنگ در اوکراین را برانگیخت، بلکه می تواند نتیجه مسائل دیپلماتیک طولانی مدت را نیز رقم بزند. روسیه در دوران پوتین اصل کارآمدی طرف تعامل در تامین منافع ملی را بدون تاکید بر ماهیت آن مورد نظر قرار می دهد. این مقاله به بررسی نقش روسیه در این مذاکرات می پردازد.

حمایت دیپلماتیک و میانجی گری فعال

تلاش های دیپلماتیک و میانجی گری فعال در مذاکرات غیرمستقیم جاری بین ایران و ایالات متحده، به ویژه در مورد برنامه هسته ای تهران و رفع تحریم ها، شتاب بیشتری گرفته است. این گفتگوها که توسط واسطه ها تسهیل می شود، نشان دهنده رویکرد محتاطانه و در عین حال سازنده هر دو طرف است. عمان به عنوان یک واسطه کلیدی در تسهیل مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده ظاهر شده است. دور اول گفتگوها در 12 آوریل 2025 در مسقط برگزار شد و هر دو هیئت از طریق بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، مواضع خود را مبادله کردند. مذاکرات به عنوان "سازنده" توصیف شد و برنامه هایی برای دور بعدی در هفته آینده وجود دارد.

روسیه به طور علنی از مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا حمایت کرده و آن را گامی مثبت برای کاهش تنش ها می داند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرده است که مسکو آماده است هرکاری که ممکن است برای کمک به حل تنش های هسته ای بین ایران و آمریکا انجام دهد.(1)

این رویکرد با پیشنهادات مکرر روسیه برای میانجی گری بین تهران و واشنگتن همراه بوده است. روسیه تاکید دارد که مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران باید از طریق روش های سیاسی و دیپلماتیک حل شود.

لاوروف نیز مذاکرات غیرمستقیم با میانجیگری طرف های ثالث مانند عمان را تایید می کند و بر دیپلماسی به جای رویارویی تاکید می کند و از موضع ایران مبنی بر اینکه گفت وگوها باید به موضوعات هسته ای و رفع تحریم ها محدود شود، حمایت می کند که نشان دهنده منافع راهبردی گسترده تر روسیه در حفظ ثبات است.

مخالفت با تهدیدات نظامی و تاکید بر راه حل های سیاسی

در واکنش به تهدیدات نظامی آمریکا علیه ایران، روسیه به شدت این اظهارات را محکوم کرده است. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، اعلام کرده است که بمباران ایران راهی برای صلح نخواهد بود و مسکو امیدوار است که مذاکرات بین ایران و آمریکا از وقوع بحران جلوگیری کند.(2)

همچنین سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امورخارجه روسیه، هشدار داده است که حملات به زیرساخت های هسته ای ایران می تواند پیامدهای فاجعه باری برای منطقه داشته باشد.(3)

روسیه نمی خواهد در جنگی دیگر با آمریکا روبرو شود، به ویژه در وضعیتی که منابعش در اوکراین متمرکز شده است. مسکو از رابطه نزدیک با تهران به عنوان ابزاری در برابر غرب استفاده می کند، اما این همکاری ها مشروط به جلوگیری از از تبدیل ایران به میدان جنگ است.

از طرفی روسیه سرمایه گذاری زیادی در خاورمیانه کرده است، به خاطر همین نمی خواهد تنش میان آمریکا و ایران به بی ثباتی بیشتر در این منطقه منجر شود. ثبات منطقه به مسکو اجازه نفوذ بیشتر در خاورمیانه را می دهد. تاکید بر کارآمدی سازوکارهای سیاست خارجی برای روسیه در اولویت است. سیاست خارجی روسیه به دنبال حداقل سازی محدودیت ها، تبدیل محدویت ها به فرصت، بهره گیری حداکثری از فرصت های موجود و ایجاد فرصت های جدید است. بنابراین فرصت طلبی راهبردی اصل مهم در سیاست خارجی پوتین است.

تعادل در روابط با ایران و آمریکا

روسیه در تلاش است تا در این مذاکرات تعادلی بین روابط خود با ایران و آمریکا برقرار کند. در حالی که مسکو روابط خود را با تهران از طریق امضای توافقنامه ی شراکت استراتژیک در ژانویه تقویت کرده است، همزمان به دنبال بهبود روابط با دولت ترامپ نیز می باشد. این تلاش ها باعث نگرانی در اوکراین و کشورهای اروپایی شده است که از احتمال امتیازدهی ترامپ به مسکو برای پایان دادن به درگیری در اوکراین نگران هستند.

روزنامه کارمرسانت در 7 آوریل 2025 در گزارشی به بررسی نقش روسیه در میانجی گیری بین ایران و آمریکا پرداخته و در آن تاکید شده است که مسکو به دنبال حفظ تعادل در روابط خود با هردوکشور است. (4)

مسکو علی رغم همسویی خود با ایران در چندین موضوع، تا حدی در ارتباط با واشنگتن بی طرفی خود را حفظ کرده است. این توازن در گفتگوهای اخیر بین مقامات روسیه و ایالات متحده در مورد برنامه هسته ای و فعالیت های نیابتی ایران مشهود است. بنابراین روسیه با استفاده از بی طرفی و حفظ تعادل بین طرفین به دنبال نقش آفرینی خود به عنوان یک قدرت بزرگ است.

نتیجه گیری

علی رغم پیشنهادهای روسیه، بی اعتمادی قابل توجهی در داخل ایران نسبت به نیات مسکو وجود دارد. نارضایتی های تاریخی، از جمله خیانت ها در مورد مسائلی مانند سوریه و اسرائیل، نگرانی های ایران را در مورد اینکه روسیه ممکن است نزدیکی خود با ایالات متحده را بر منافع تهران در اولویت قرار دهد، دامن می زند.

با این حال، روسیه با اتخاذ رویکردی دیپلماتیک و میانجی گرانه، نقش مهمی در مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا ایفا می کند. با حمایت از راه حل های سیاسی و مخالفت با تهدیدات نظامی، مسکو تلاش دارد تا از تشدید تنش ها جلوگیری کرده و به حل و فصل مسائل هسته ای ایران کمک کند. این نقش آفرینی روسیه نه تنها در راستای منافع منطقه ای و بین المللی است، بلکه نشان دهنده تلاش این کشور برای حفظ تعادل در روابط خود با ایران و آمریکا است. با این حال، بی اعتمادی طولانی مدت از هر دو طرف، اثربخشی آن را به عنوان یک میانجی کاملا قابل اعتماد محدود می کند.

منابع

1. https://www.middleeastmonitor.com/20250305-russia-agrees-to-mediate-between-us-iran-in-renewed-nuclear-talks/.

2. https://www.reuters.com/world/russia-says-bombing-iran-will-not-work-after-trump-threats-2025-04-09/.

3. https://www.reuters.com/world/russian-diplomat-warns-against-catastrophic-strikes-irans-nuclear-facilities-2025-04-01/.

4. https://www.kommersant.ru/.