تعریف کامل مددکاری اجتماعی
مددکاری اجتماعی حرفه ای است که با هدف بهبود شرایط زندگی افراد، خانوادهها، گروهها و جوامع، در حوزههای روانی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فعالیت میکند.
مددکاری اجتماعی یک شغل و پاسخی اخلاقی و علمی به رنجها و نیازهای پیچیده جوامع بشری است.
مددکاری اجتماعی یک حرفه مبتنی بر دانش، هنر، مهارت و هدف است.
این حرفه با استفاده از اصول و ارزش های خاص، به افراد کمک می کند تا از توانایی ها و امکانات خود برای مقابله با چالش های مختلف استفاده کنند.
مددکاران اجتماعی با رویکردی جامع و فراگیر، به ایجاد عدالت اجتماعی و بهبود شرایط زندگی افراد آسیب پذیر کمک می کنند.
این رشته بر پایه اصولی مانند عدالت اجتماعی، احترام به کرامت انسانی، توانمندسازی و حفظ حقوق بشر شکل گرفته و تلاش میکند تا با شناسایی نیازها و مشکلات، راهکارهایی عملی برای غلبه بر آنها ارائه دهد.
مددکار اجتماعی به افراد کمک میکند تا استقلال و خودکفایی خود را افزایش دهند.
مددکاری اجتماعی در سه سطح میکرو (تعاملات فردی)، مزو* (گروهها و خانوادهها) و ماکرو** (سیاستگذاری و تغییرات ساختاری) اجرا میشود.
مددکاری اجتماعی از نظریه های جامعه شناسی، روانشناسی و اقتصاد برای طراحی مداخلات بهره میبرد.
تاریخچه مددکاری اجتماعی به قرن ۱۹ میلادی بازمیگردد، زمانی که انقلاب صنعتی و مسائل ناشی از فقر، مهاجرت و بیکاری در جوامع غربی منجر به شکلگیری اولین حرکتهای کمک اجتماعی شد.
در ایران نیز، پس از جنگ جهانی دوم و با تاثیرپذیری از مدل غربی، اولین دوره های آموزشی مددکاری در دانشگاه تهران در دهه ۱۳۴۰ آغاز شد.
پیشرفت این رشته با تاسیس سازمانهایی مانند شورای مددکاری اجتماعی ایران (۱۳۵۴) و انجمن مددکاران اجتماعی ایران (۱۳۷۰) همراه بود.
در طول تاریخ، مددکاری از یک فعالیت خیریه ای به حرفه ای علمی و نظام مند تبدیل شده که با رویکردهای تحقیق محور و مبتنی بر شواهد عمل میکند.
ابعاد نظری مددکاری اجتماعی شامل چارچوبی است که مددکاران را در تحلیل مشکلات و طراحی مداخلات هدایت میکنند.
نظریه سیستمها بر این اصل استوار است که رفتار افراد تحت تاثیر تعاملشان با محیط (خانواده، فرهنگ، اقتصاد) قرار دارد.
رویکرد توانمندسازی بر افزایش قدرت عمل افراد برای مبارزه با ناامیدی و ناتوانی تاکید دارد.
روانشناسی اجتماعی نیز به بررسی تاثیر عوامل روانی و محیطی بر رفتار افراد میپردازد.
از سوی دیگر،نظریه عدالت اجتماع مددکاران را به چالش میکشد تا ساختارهای ناعادلانه جامعه مانند تبعیض، فقر ساختاری و نابرابری دسترسی به منابع را مورد انتقاد قرار دهند.
این ابعاد نظری به مددکاران کمک میکنند تا مشکلات را از دیدگاه های چندبعدی بررسی کرده و راهکارهای جامع ارائه دهند.
ابعاد عملی مددکاری اجتماعی در سه سطح اجرا میشود: در سطح میکرو، مددکاران با افراد و خانوادهها کار میکنند، مانند کمک به فردی که با اعتیاد دست و پنجه نرم میکند یا حمایت از قربانیان خشونت خانگی.
در سطح مزو، تمرکز بر گروهها و جوامع محلی است، مانند تشکیل گروههای حمایتی برای معلولان یا برنامه های آموزشی برای پیشگیری از کودکآزاری. در سطح ماکرو، مددکاران در حوزه سیاستگذاری و برنامه ریزی اجتماعی فعالیت میکنند،
مانند طراحی قوانین حمایت از کارگران مهاجر یا اصلاح سیستمهای رفاهی. همچنی مددکاری بحرانی برای پاسخگویی به شرایط اضطراری مانند سیل یا جنگ، و مددکاری پزشکی برای حمایت از بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن، از دیگر ابعاد عملی این رشتهاند.
چالشها و آینده مددکاری اجتماعی شامل مواردی مانند کمبود منابع مالی، مقاومت سیستمها در برابر تغییر، و نگرشها واقع در جوامع که مددکاری را به جای یک حرفه علمی، فعالیت خیریهای میدانند.
از سوی دیگر، تحولاتی مانند پیشرفت فناوری (مانند استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی گروههای آسیب پذیر)، توجه بیشتر به مسائل سلامت روان، و گسترش جنبشهای اجتماعی علیه نابرابری، فرصتهای جدیدی برای این رشته ایجاد کرده اند.
در آینده، مددکاری اجتماعی باید با چالشهای جهانی مانند تغییر اقلیم، مهاجرت انبوه و بحرانهای اقتصادی مقابله کند و با همکاری سازمانهای بین المللی، راهکارهای نوینی برای تامین عدالت اجتماعی ارائه دهد.
مددکاری اجتماعی یک شغل و پاسخی اخلاقی و علمی به رنجها و نیازهای پیچیده جوامع بشری است.