مددکاری اجتماعی یا Social Work
مددکاری اجتماعی یا Social Work یک شغل کاربردی و علمی است که با هدف بهبود کیفیت زندگی افراد، خانوادهها، گروهها و جوامع، در حوزههای مختلف اجتماعی، روانی و اقتصادی فعالیت میکند.
این رشته بر پایه اصول اخلاقی مانند عدالت اجتماعی، احترام به کرامت انسانی، توانمندسازی و حفظ حقوق افراد شکل گرفته است.
مددکار اجتماعی به عنوان واسطه ای بین افراد و منابع اجتماعی عمل کرده و به آنها کمک مینماید تا با شناسایی و حل مشکلاتشان، استقلال و خودکفایی خود را افزایش دهند.
این حرفه از تئوریهای مختلف روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد بهره میگیرد و در سطوح مختلف میکرو (فردی)، مزو (گروهی) و ماکرو (جامعه پردازی) عمل میکند.
به عنوان مثال، مددکار اجتماعی ممکن است در کنار یک فرد معتاد برای بازپروری او کار کند، یا در سطح گروهی، برنامه ای برای پیشگیری از خشونت خانگی طراحی نماید، یا در سطح سیاستگذاری، قوانینی را برای حمایت از گروههای آسیب پذیر پیشنهاد دهد.
ابعاد مددکاری اجتماعی شامل جنبه های گوناگونی است که هر کدام به یکی از حوزههای فعالیت این رشته مربوط میشود.
ابعاد نظری شامل استفاده از رویکردهایی مانند نظریه سیستمها، رویکرد رفتار شناختی، یا نظریه عدالت اجتماعی است که به مددکار کمک میکند تا مشکلات را تحلیل و راهکارهای مناسب ارائه دهد.
ابعاد عملی به روشها و فنون مداخله میپردازد، مانند مشاوره فردی، میانجیگری در منازعات، یا سازماندهی جامعه.
ابعاداخلاقی نیز حائز اهمیت است، زیرا مددکار باید در تصمیم گیری ها، موازنه بین منافع فردی و جمعی را رعایت کند و از تبعیض و سوگیری پرهیز نماید.
علاوه بر این، ابعاد فرهنگی نیز کاربرد دارد، چراکه مددکار باید با درک تنوع فرهنگی، نیازهای افراد را در بافت خاص خودشان بررسی کند.
ابعاد سیاسی مددکاری اجتماعی شامل تلاش برای تغییر ساختارهای ناعادلانه جامعه از طریق اصلاح سیاستها و قوانین است.
انواع مددکاری اجتماعی بر اساس حوزه های فعالیت و گروههای هدف متفاوت است.
یکی از انواع اصلی، مددکاری بالینی است که در آن تمرکز بر تشخیص و درمان مشکلات روانی-روابط اجتماعی افراد است، مانند کمک به افراد مبتلا به اضطراب یا افسردگی. نوع دیگر مددکاری خانواده و کودک است که به حمایت از خانواده های درگیر مشکلاتی مانند طلاق، فرزندآزاری یا فقر میپردازد.
مددکاری پزشکی نیز در مراکز درمانی انجام میشود و به بیماران و خانواده هایشان کمک میکند تا با بیماریهای مزمن یا بحرانهای سلامتی کنار بیایند.
علاوه بر این، مددکاری جامعه محور که بر تقویت مشارکت شهروندی، بهبود شرایط محله ها و دستیابی به منابع عمومی تاکید دارد، و مددکاری سیاستگذاری اجتماعی که به طراحی و اجرای برنامه های کلان برای کاهش نابرابریها میپردازد، از دیگر انواع مهم این رشته به شمار میروند.
در بعد تئوری و روش، مددکاری اجتماعی از مدلها و رویکردهای متنوعی استفاده میکند. برخی از این روشها شامل رویکرد فرد-محیط (Person-in-Environment) است که بر تعامل بین فرد و محیط اجتماعی تاکید دارد، یا رویکرد توانمندسازی که هدف آن افزایش توانایی افراد برای مواجهه با چالشهای زندگی است.
همچنین، روش مداخله بحرانی برای کمک به افراد در شرایط اضطراری مانند طبیعی یا خشونت خانگی به کار میرود.
از سوی دیگر، مددکاری گروهی با استفاده از جلسات گروهی، به افراد کمک میکند تا از تجربیات یکدیگر درس بگیرند و حمایت اجتماعی فراهم کنند.
این تنوع در روشهای کار، امکان پاسخگویی به نیازهای گوناگون جوامع را فراهم میآورد.
چالشها و آینده مددکاری اجتماعی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. این حرفه همواره با موانعی مانند کمبود منابع مالی، نگرشهای سنتی مقاوم در برابر تغییر، و فشارهای سیاسی مواجه است.
با این حال، تحولاتی مانند پیشرفت فناوری، توجه بیشتر به مسائل روانی در جوامع، و گسترش برنامه های کاهش نابرابری، فرصتهای جدیدی برای مددکاران ایجاد کرده است.
در آینده، ترکیب مددکاری سنتی با رویکردهای نوین مانند استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی نیازهای جامعه، یا تمرکز بر مسائل جهانی مانند مهاجرت و تغییر اقلیم، میتواند نقش این رشته را در بهبود زندگی انسانها گسترش دهد.