مسیر تاب آوری

انتشار یافته در وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی

فاصله بین مقصد و مبدا را مسیر می نامیم، این فضا آکنده از تعاملات است. نقطه عزیمت در این مسیر از فرد، خانواده، جامعه، سامانه و سیستم آسیب پذیر آغاز می گردد و به سمت فرد، خانواده و جامعه تاب آور ادامه خواهد یافت.

نقشه راه تاب آوری آن است که ما را در این مسیر از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب برساند. حرکت ما بر اساس نقشه راه و در طی مسیر از آسیب پذیری به سمت تاب آوری و یا توسعه آن خواهد بود و بر این اساس هرگونه نقشه راه توصیف و تشریح مسیر را نیز همراه خود دارد.

در مسیر توسعه تاب آوری به ویژه در سامانه های اجتماعی بسیار حائز اهمیت است که از سه گانه:

• بازخورد
• اظهار نظر و عقیده ورزی
• بحث و تبادل نظر در تمامی مراحل سفر بهره مند باشیم.

در واقع هر میزان که مشارکت و تعامل بیشتری بین ذینفعان برقرار باشد به همان میزان مسیر توسعه تاب آوری هموارتر خواهد بود.

هم بر این اساس مطالعه و پیشنهاد مسیر در تاب آوری مبتنی بر بررسی ریسک ها و موانع، چگونگی غلبه بر آنها و ارائه راهکار و توصیه پیشنهادات و سیاست های مرتبط خواهد بود.

چرا که سه حوزه متعامل در تاب آوری عبارتند از ترسیم چشم انداز، برخورداری از برنامه های اجرایی مشخص و امکان استفاده از راهنمایی های حین اجرا.

همانگونه که قدرت نقشه راه در انعطاف پذیری آن است به همانگونه نیز بایستی جامع نگر و توصیف کننده تمامی جزییات در طی “مسیر” باشد. نقشه راه به صورت ویژه بایستی وظایف و ارتباطات درون و برون سازمانی تمامی اجزا و نقش آنها را معرفی و توصیف نماید و از همه مهمتر اینکه نقشه راه تاب آوری بیانی بصری از استراتژی بشمار می آیدکه ضمن توصیف و تبیین مسیر، پیش بینی تهدیدات و موانع، به بیان گرافیگی ساده و مشخصی از (مسیرتاب آوری) مبادرت می نماید.

نقشه راه :

تدوین و طراحی نقشه راه در تاب آوری به یقین مبتنی بر سرمایه ها و منابع است.

بر این اساس ایجاد و توسعه آگاهی، آینده نگری و خرد ورزی، ژرف اندیشی و جامعیت و اصل و اساس طراحی و تدوین نقشه راه درتاب آوری است.

نقشه راه در تاب آوری به مثابه موجودی زنده است و لذا ضرورت است به پویایی، فرآیندی و دینامیک بودن آن توجه ویژه صورت گیرد.

چرخه دایمی مشاوره، اجماع، استفاده از بازخوردهای همزمان و ارزیابی های حین اجرا از الزامات اصلی طراحی و تدوین نقشه راه در تاب آوری اجتماعی بشمار می آید.

نقشه راه معین میکند که به کجا میرویم؟ با چه کسانی می رویم؟

با چه وسیله ای میرویم؟ در چه زمانی و به چه هنگام و مدت می رویم؟ و سفرنامه خود را چگونه می نویسیم؟

نقشه راه بایستی:

• به روشنی اهداف و آمال را معرفی نماید.
• دارای بازه زمانی مشخص و معین باشد.
• از منابع در دسترس و قابل وصول برخوردار باشد.
• تهدیدات و خطرات احتمالی را پیش بینی کرده باشد.
• از ساختار سازمانی متخصص برخوردار باشد.
• دارای اهداف قابل تعقیب و قابل تحقق باشد.

با نگاهی اجمالی به موارد فوق میتوان اذعان داشت، نقشه راه در مسیریابی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و …نیز ضرورت و کارآمد است بویژه در تاب آوری اجتماعی نقشه راه علاوه بر تعیین مسیر نقاط مورد علاقه، جذابیت ها، سرمایه و دارایی ها را و علاوه بر این فراز و نشیب راه را نیز هویدا میکند.

از نکات دیگری که که در طراحی و تدوین نقشه راه تاب آوری اجتماعی می توان مورد اشاره قرار داد مساله سادگی و پیچیدگی همزمان آن است که در اغلب موارد متناقض نیزبه نظر میرسد. به این معنا که نقشه راه در سامانه های اجتماعی علاوه بر از سازمان و ساختاری پیچیده در اجرا و عملیات بسیار ساده و شفاف نمود پیدا میکند که صدالبته سادگی و صراحت برای هر نقشه راهی امتیازی بزرگ بشمار می آید.

در تدوین و طراحی نقشه راه می توانیم از گامهای مفروض پنج گانه ذیل نیز بهره مند باشیم:

1. تعیین و مشخص نمودن اهداف

2. بررسی و مشخص نمودن نقاط عطف

3. بررسی و شناسایی شکاف ها و موانع

4. طراحی و شخص نمودن برنامه های عملی

5. اولویت بندی و تعیین تقدم و تاخر در اجرا

به نظر میرسد با رجوع به نظر تسهیلگران و متخصصان در جوامع محلی حداقل میتوان با فراخوان، انتخاب و دعوت به همکاری افراد علاقه مند با تاسیس کمیته های راهبردی و تعیین محدوده عملیات و مشخص کردن حدود و ثغور وظایف با برگزاری کارگاههای تخصصی توانایی های جوامع محلی را شناسایی، تحریک و پرورش داد.

توافق برای اقدام جمعی، شناسایی فرصت ها و مسئولیت ها، خطرات و تهدیدات در مرحله اول و پس از آن بررسی احتمال و چگونگی تاثیر گذاری آنها، پایش و رصد منابع، شناسایی نارسایی و اختلالات در واقع راهنمای ما در اولویت بندی برنامه ها خواهند بود که در مقیاس فرد، خانواده، جامعه محلی و اجتماع مطرح خواهند بود این سطوح چهارگانه همپوشان و در تعامل مستمر و همیشگی نیز هستند. توسعه تاب آوری فردی، خانوادگی، جوامع محلی و تاب آوری اجتماعی در هم تنیده و از یکدیگر متاثر هستند به همانگونه که آسیب پذیری جوامع محلی، اجتماعی، فردی و خانوادگی اثر یکدگیر را تشدید می کنند.

نقشه راه موظف است که مهارتها را با تمرین و تکرار توسعه دهد، منابع راشناسایی، فراهم و تدراک ببیند و در همه حال منعطف و از قابلیت بروزرسانی برخوردار باشد