کنکاشی بر پالایش محتوا در جهان دیجیتال (فیلترینگ)
پالایش محتوا یا همان فیلترینگ از پربسامد ترین مباحث حقوق سایبر است که امروزه نقل محافل علمی و غیر علمی است. پالایش محتوا در فضای مجازی فرآیندی است که با استفاده از قوانین، فناوری ها و دستورالعمل های مختلف انجام می شود تا محتوای نامناسب، مضر یا غیرقانونی از دسترس کاربران حذف یا محدود شود. این پالایش ممکن است شامل حذف محتواهایی باشد که برخلاف قوانین ملی، نقض حریم خصوصی، حقوق معنوی یا اخلاق اجتماعی است. به طور کلی کشور ما از یک دهه گذشته تا کنون در فضای سایبر بسیاری از اتفاقات را پشت سر گذاشته که پالایش داده ها در فضای مجازی همواره از موضوعات مورد بحث بوده و در برهه های زمانی شرایط بغرنجی را برای کشور به ارمغان آورده.
فیلترینگ در ایران سه مدل مختلف را آزموده است گونه نخست: پالایش آدرس ای پی سرور سایت ممنوعه است این روش در سپهر نظام فیلترینگ فضای سایبری مشکلات عدیده ای را پیش رو گذاشت برای مثال در روش مذکور به دلیل فیلترینگ سرور اصلی علاوه سایت مورد نظر تمام سایت های زیرمجموعه سرور نیز از دسترس خارج می شدند! پس از پی بردن به ناکارآمدی این روش موارد دیگری مورد آزمایش قرار گرفت این روش با نام فهرست سیاه شناخته می شود فیلترینگ مرکزی ای که هم اکنون در ایران استفاده می شود همین است بدین نحو که فهرستی شامل نشانی وبگاه هایی که دسترسی به آنها مجاز نیست وجود دارد در روش سوم،که فیلترینگ از طریق کلیدواژه ها است، فهرستی از کلمات کلیدی ممنوعه تهیه می شود و شناسایی کلیدواژه های مجرمانه به وسیله نرم افزارهای فیلترینگ انجام می شود. نرم افزار فیلترینگ بر این اساس عمل می کند که اگر واژه ممنوعه در آدرس لینک صفحه درخواستی کاربر باشد یا توسط کاربر در موتورهای جست و جو وارد شود با پیغام خطا مواجه می شود.
پالایش محتوا علاوه بر مزایای آن مانند حفظ امنیت و جلوگیری از انتشار اطلاعات مضر، چالش هایی نیز دارد. به عنوان مثال، ممکن است برخی افراد این اقدامات را سانسور تلقی کنند یا بحث هایی در مورد آزادی بیان به وجود آید و تشخیص مرز میان حقوق بنیادین افراد و صیانت از آنها همواره جای بحث دارد.
آمار های ارتکاب جرایم سایبری حاکی از شیب صعودی بی سابقه این جرایم نسبت به دهه های گذشته بوده این در حالی است که هر روز به نرخ ای پی های مسدود شده افزوده می شود و از این رهگذر چنین برداشت می شود که پالایش داده در فضای سایبری نه تنها در کاهش ارتکاب نقش داشته بلکه فزونی آن نیز به چشم می خورد. مستند این مدعا کاربرد روز افزون از تحریم شکن ها (VPN) بدین سان کاربرانی که تا پیش از فیلترینگ یک شهروند به ظاهر قانون مدار و منضبط شناخته می شدند حال با ابزار هایی نادرست مانند فیلترشکن ها به دنیایی از شبکه های مسدود دست یافته اند و بدین سان آمال سیاست گذاران کلان در این زمینه به محاق رفته است. شوربختانه هسته مرکزی این گروه را نوجوانان تشکیل می دهند و به نظر می رسد استفاده از الگوهای جایگزین ایجابی همچون آموزش های کاربردی و معرفی فضاهای مفید و... نقش کارا تری در دستیابی به اهداف تدوین شده داشته باشد.
