نقش خانواده در تاب آوری و بهبودی معتادان

نقش خانواده در تاب آوری و بهبودی معتادان

نقش خانواده در ایجاد تاب آوری نوجوانان در مقابل سو مصرف مواد و اعتیاد چیست ؟ از آنجایی که همه ی جوانان نمی توانند در خانواده ها و محیط های خطرپذیر سالم به مانند؛ پژوهش های اخیر علاوه بر تاکید بر عوامل خطرزا، به طور فزاینده ای از اهمیت درک نقش غیرمستقیم روندها و عوامل بازدارنده و محافظت کننده خانوادگی حمایت می کند.

عوامل محافظت کننده احتمالا به طور مستقیم مصرف مواد را کاهش می دهند یا مانع از نفوذ عوامل خطرزا می شوند.

آگاهی از روندهای محافظت کننده ی خانوادگی که باعث رشد تاب آوری در جوانان می شوند، باید اساس مداخله ی خانوادگی و رشد جوانان باشد.

گارمزی و همکاران با مطالعه کودکان «آسیب ناپذیر» مقاوم در برابر فشار یا کودکان تاب آور دریافتند که محیط های محافظت کننده ی خانوادگی منجر به پرورش جوانانی شایسته، باانگیزه و موفق می شود.
همچنین مایکل راتر(1990) نیز به این نتیجه رسیده است که مکانیسم های محافظت کننده، موقعیت های کلیدی در زندگی جوانان را به کار می گیرند و اینکه آن ها را باید مورد توجه خاص قرارداد .کودکان و نوجوانان تاب آور در مقابله با عوامل فشار زا در زندگی شان از توان بالاتر و تاب و تحمل بیشتری برخوردارند، زیرا آن ها برای به حداقل رساندن تاثیرات منفی و حفظ اعتماد به نفس و دسترسی فزاینده به فرصت ها و امکانات، از مهارت های سازشی خود بهره می برند .
هازلدن 1996(؛ به نقل از برنستاین و زیگ ،1999) با مرور ادبیات پژوهش عوامل موثر در تاب آوری در نوجوانان را به شرح زیر توصیف میکند:
وجود یک مراقب دلسوز بزرگسال:

نقش خانواده در ایجاد تاب آوری اعتیاد نوجوانان گاهی به شکل داشتن یک رابطه ی بین فردی مثبت با یکی از والدین یا مراقب دلسوز بزرگ سال، عامل اصلی محافظت کننده در مورد مصرف مواد به شمار می رود .
در بیش تر موارد، والد مراقب، مادر است؛ بنابراین، ویژگی های مادرانه مهم و جدی هستند .پژوهشگران دریافته اند که مادران شایسته ای که مهربان و باعاطفه و با اعتماد به نفس هستند ،دست به تنبیه نمی زنند و از مهارت های رهبری برخوردارند، فرزندانی تربیت می کنند که احتمال بزه کار شدن یا مصرف مواد در آن ها بسیار کمتر است. بروک، نومورا و کوهن(1989) گزارش کرده اند که در روابط مادر- نوجوان، دلبستگی های متقابل به عنوان عامل محافظت کننده عمل نموده و تاثیر عوامل خطرزا اولیه ی دوران کودکی برای مصرف مواد کاهش می دهند .

دلبستگی و پیوند:

نظریه های متمرکز بر سبب شناسی مصرف مواد در نوجوانان، بر اهمیت پیوند با خانواده، مدرسه و گروه تاکید میکنند. بر اساس بسیاری از مطالعات، توانایی در «ایجاد پیوند»، تا اندازه ی زیادی با نتایج مثبت مرتبط است. به نظر می رسد که توانایی کودک برای برقراری رابطه ای صمیمی و قابل اعتماد با فردی دیگر، عامل واقعی تاب آوری باشد.

هرچند، در غیاب فرصتی برای ایجاد دلبستگی به والدی دلسوز و مثبت، دلبستگی هایینسبت به سایر بزرگسالان دلسوز) یعنی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، بستگان، خواهر و برادر بزرگ تر یا والدین ناتنی، آموزگاران ،یا «پدرخوانده و مادرخوانده »یا والدین دوستان( می تواند دلبستگی مورد نیاز به «مراقب دلسوز بزرگسال» را فراهم آورد. حمایت خانواده ی گسترده که بیش تر اوقات در خانواده های سنتی با قومیت های مختلف دیده می شود ،احتمال وجود آن «مراقب دلسوز بزرگسال» را افزایش می دهد.

برخی از جوانان با فرار از عدم پذیرش، خشونت ،یا خانه های آشوب زده و یافتن «خانواده»ی مثبت تر ،یا محیط های سازمانی، تمرین خودسازی می کنند. همچنین احتمال دارد وابستگی های شدید والد/ فرزند با والدینی که هنوز سوء مصرف کننده ی مواد هستند، جوانان را به مصرف مواد تشویق کند.

احتمال دارد خودداری از مصرف مواد و بزهکاری در چنین مواردی به توانایی جوانان در ساختن زندگی «خانوادگی» مثبت تر برای خودشان بستگی داشته باشد. اگر فرزندان خانواده های ناسالم، از طریق برقراری رابطه ای صمیمی و دلسوزانه با خواهر یا برادر، مربی ورزشی در دوران نوجوانی ،یا هم تیمی ها، از پشتیبانی های اجتماعی برخوردار شوند، احتمال آنکه مصرف کننده ی مواد یا بزه کار شوند بسیار کم است.

داشتن هدف در زندگی:

در بخش دیگر نقش خانواده در ایجاد تاب آوری اعتیاد نوجوانان بر اساس اینگونه توصیف شده است که داشتن آرزو، تعهد به طرح و برنامه ای بلندمدت و توانایی در به تاخیر انداختن خواسته ها، نیز در تاب آوری جوانان مهم است. چنین به نظر می رسد که توانایی پیشبرد اهداف یا «آرزویی» بلندمدت در محافظت جوانان در برابر تصمیمات بالقوه فاجعه آمیز زندگی بسیار اهمیت دارد. در مطالعه ای در مورد تاب آوری مشاهده شد که داشتن هدف در زندگی، مهم ترین عامل تاب آوری در برنامه ریزی موفقیت آمیز زندگی برای دانشجویان بوده است ،که حل مشکلات و اعتماد به نفس را نیز در پی داشته است.
خانواده ی گسترده ی مستحکم و ساختارهای حمایتی دوستان: خانواده های مستحکم سرمشق های بیشتری ارائه می کنند و از فرزندان در معرض خطر پشتیبانی می کنند .یکی از ویژگی های جوانان تاب آور این است که خود آنها به طور انعطاف پذیری از اعضای سوء مصرف کننده ی مواد در خانواده فاصله می گیرند.

پیشنهاد ما به شما

نوروز نماد تاب آوری فرهنگی

28 اسفند 1403

 تاب آوری همسران چیست؟

25 اسفند 1403

پشتیبانی از تصمیم گیری های مهم:

نقش خانواده در تاب آوری و اعتیاد نوجوانان در بخش دیگری خود را بعنوان فرصتی برای مشارکت و تصمیم گیری نمایان میکند خانواده ها می توانند در تصمیم گیری های مناسب که تا مدتی بر زندگی جوانان تاثیر خواهد گذاشت، به آن ها کمک کنند؛ تصمیمات تحصیلی، آموزش های فنی، انتخاب شغل، انتخاب دوست و شریک زندگی، و عضویت در گروه های اجتماعی. مطالعات طولی توسط راتر و دیگران به این نتیجه رسیده است که تصمیم گیری های مثبت در موقعیت های مهم زندگی می تواند تاثیر عمیقی بر مشکلات آینده ی فرد بگذارد. خانواده ی حمایت کننده، با سال ها خرد و تجربه ی اعضای بزرگ تر آن ،می تواند در تصمیم گیری های مناسب به جوانان کمک کند. به علاوه، احتمالا خانواده های حمایت کننده در مورد ارزش ها و بینش های خانوادگی درباره ی جهان، از جمله مصرف الکل و مواد بحث و گفت وگو می کنند.

همچنین، آن ها می توانند در یادگیری بالا بردن زمان رضایت و خشنودی و رشد و گسترش آرمان ها درباره ی فردی که می خواهند باشند و کاری که می خواهند انجام دهند ،کمک کنند. اگر بینشی برای خود یا آرزویی برای آینده نداشته باشند، در معرض اتخاذ تصمیمات نابخردانه ای هستند که فرصت های آنان برای موفقیت را به خطر خواهد انداخت.

قوانین و استانداردهای سوء مصرف مواد والدین:

نقش خانواده در ایجاد تاب آوری اعتیاد نوجوانان میتواند بشکل نارضایتی والدین از مصرف مواد فرزندان و تعیین استانداردهای روشن برای مصرف نکردن بعنوان عامل محافظت کننده ی مهمی در مصرف انواع مواد مخدر و الکل نمایان شود . بر اساس نتایج مطالعات، نوجوانان دوازده ساله ای که از 01 یا 11 سالگی والدینشان به آن ها اجازه داده اند در خانه الکل بنوشند، در محیط های بدون نظارت بیش تر الکل مصرف می کنند، تا جوانانی که والدینشان به آنها اجازه ی نوشیدن الکل در خانه را نمی دادند.

احساس مفید بودن و برخورداری از فرصت هایی برای مشارکت هدفمند در خانواده:

فرزندانی که در امور با ارزش و هدفمند خانواده شان شرکت می کنند، احتمالا در برابر مصرف مواد تاب آوری بیش تری دارند. احتمالا مشارکت جوانان در فعالیت ها و وظایف خانوادگی، مانند کارهای خانه، مراقبت از خواهر و برادرها و افراد سالمند خانواده ،کمک به انجام تکالیف خواهر و برادرها ،یا کمک به شغل خانوادگی، به رشد شایستگی های فزاینده و اعتماد به نفس کمک می کند.

پژوهشگران دریافتند که «وقتی به فرزندان مسئولیت هایی سپرده می شود، پیام روشن و واضحی دارد که بیانگر آن است که فرزندشان شایسته و آماده است تا عضو مهمی از خانواده باشد». از طریق مشارکت هدایت شده ی فرزند/بزرگسال، این فرزندان مهارت های زندگی را می آموزند تا به طور موفقیت آمیزی این مسئولیت ها را به انجام به رسانند.

توقع زیاد والدین یا خانواده درباره ی عملکرد فرزند:

بر اساس نظر پژوهشگران توقعات زیاد از سوی والدین، اولیاء مدرسه و اعضای گروه و جامعه از جوانان، عامل محافظت کننده ی مهمی به شمار می آید. جوانانی که والدینشان این نگرش را در آن ها به وجود آورده اند که هرچه برای موفقیت نیاز دارند، در اختیار آنهاست، احتمال مصرف الکل یا دیگر مواد در آن ها کمتر است. هرچند، انتظارات باید متناسب با سطح رشد باشد، در غیر این صورت ممکن است فرزند دچار «سندرم شکست» شود، این موضوع توسط کامفر و دی مارش در فرزندان والدین سوء مصرف کننده ی مواد که توقعات نامتناسب رو به رشدی داشتند، مورد توجه قرار گرفت.

به قلم استاد دکتر شهرام محمدخانی