بررسی یک مانع فلسفی گذر به دموکراسی در جهان اسلام

  • سال انتشار: 1391
  • محل انتشار: فصلنامه پژوهش های سیاسی جهان اسلام، دوره: 2، شماره: 4
  • کد COI اختصاصی: JR_PRIW-2-4_001
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 240
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

مرتضی بحرانی

Institute for Social and Cultural Studies

چکیده

فکر فلسفی، به ویژه در قالب سیاسی آن بیش از هزار سال پیش در جهان اسلام با فارابی شروع شد؛ اما به نحو ایجابی این نوع اندیشه ورزی در عالم سیاست و عمل سیاسی کمترین نتایج را از خود بر جای گذاشته است. پرسش این است که فلسفه سیاسی امروزه در تحولات جهان اسلام چه نقشی می تواند داشته باشد؟ تامل در متون فلسفی سیاسی در جهان اسلام حکایت از آن دارد که دو مفهوم از فرد را می توان در این در فلسفه سیاسی اسلامی یافت: یکی فرد فلسفی و دیگری فرد مدنی. آن چه می توانسته منشا حرکت دموکراتیک باشد فرد مدنی است. در حالی که در این سنت فکری اصالت به فرد فلسفی داده شده است. محوریت فرد فلسفی در اندیشه فلسفی باعث شده تا مفاهیمی که می توانسته امکان حرکت دموکراتیک را فراهم آورد، نتواند رشد و بسط یابد، بلکه حتی این نحوه تفکر به نحو سلبی مانعی نیز برای آن بوده است. تاکید بر فرد مدنی به جای فرد فلسفی نوعی انزوای فیلسوفانه و بیرون رفتن از شهر برای دستیابی به سعادت را به دنبال داشته است. بر اساس این پژوهش، می توان گفت تفکر فلسفی در جهان اسلام، مفهوم فرد را به فرد فیلسوفی تقلیل می دهد که به دلیل داشتن ویژگی انحصارطلبی در فهم، از یک سو و از سوی دیگر عدم پایبندی به ایده مدنی الطبع بودن همواره مانعی جدی برای تحولات مبتنی بر مشارکت (و از جمله در عصر کنونی، تحولات دموکراتیک) بوده است. لذا امرزوه، برای تحقق فعالیت های مبتی بر مشارکت جمعی و پیمودن مسیری به نام دموکراسی باید آن نحوه تامل فلسفی را به چالش کشید.

کلیدواژه ها

Democratization, Political Philosophy in Islam, Individual, فلسفه سیاسی مسلمانان, فارابی, دموکراسی, فرد فلسفی, فرد مدنی, جامعه

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.