ارزیابی و پیش بینی پراکنده رویی شهری شهر زنجان با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی طی دوره زمانی (۱۳۶۵-۱۳۹۵)

سال انتشار: 1399
محل انتشار: فصلنامه علوم محیطی، دوره: 18، شماره: 4
کد COI اختصاصی: JR_SCJS-18-4_009
زبان مقاله: فارسی
تعداد مشاهده: 316

نویسندگان

گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف: پدیده پراکندهرویی شهری امروزه به یکی از مهمترین دغدغه های برنامه ریزان و سیاستگذاران تبدیل شده است؛ بطوریکه عدم توجه به آن، پیامدهای جبران ناپذیری همچون تهدید منابع طبیعی، محدودیتها و زیانهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی را بدنبال داشته است. برای درک بهتر چنین الگویی، لازم به ارزیابی و شناخت عوامل اجتماعی- اقتصادی موثر بر آن میباشد. مواد و روشها : روش تحقیق در این پژوهش، به صورت ترکیبی از پژوهش توصیفی و تبیینی بوده و نوع تحقیق، کاربردی و رویکرد آن، به دو صورت کمی و کیفی لحاظ میشود. همچنین جمعآوری دادهها با استفاده از دو روش کتابخانهای و میدانی، صورت پذیرفته و از تکنیک سنجش از دور و از تصاویر ماهواره ای لندست منطقه، برای گرفتن تصاویر ماهوارهای محدوده مورد مطالعه در دوره زمانی مذکور، استفاده شده است. همچنین از روش طبقه بندی نظارت شده، طبقه بندی کاربری اراضی و مدل کراس تب، میزان تغییرات انواع کاربری ها به کاربری اراضی ساخته شده، و از مدل هلدرن، پراکندهرویی شهر زنجان، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. برای پیش بینی روند تغییرات و بررسی تغییرات احتمالی، کاربری اراضی برای افق زمانی سال ۱۴۰۵، از روش زنجیره های مارکوف استفاده شده است. نتایج و بحث: در منطقه مورد پژوهش (زنجان) نتایج بدست آمده از تحقیق بیانگر این مطلب می باشند که در سه دهه گذشته با توسعه ناموزون شهر زنجان مساحت شهر بیش از ۳ برابر شده است. بررسی تئوریکی پراکندهرویی شهر زنجان بر اساس مدل هلدرن، مبین نقش قابل توجه پراکندهرویی شهری در گسترش فیزیکی شهر زنجان میباشد که همواره اثر آن بیش از عامل رشد جمعیت بوده است. مساحت شهر زنجان در طی سال های مورد مطالعه افزایش چند برابری را داشته که در مقابل این گسترش، اراضی باغی و کشاورزی کاهش قابل توجهی داشت اند. در این میان آنچه که این مسئله را مهم می نماید تغییر اراضی باغی و کشاورزی به اراضی ساخته شده می باشد. در این میان عوامل پیدا و پنهان بسیاری در این امر دخیل بوده اند که مهم ترین آنها عامل رشد جمعیت و پراکتده رویی شهری بوده است. نتیجه گیری: با توجه به پیش بینی صورت گرفته برای سال ۱۴۰۵ احتمال تغییر کاربری اراضی به شهر در طی ۱۰ سال قابل توجه است که در این میان میزان اراضی ساخته شده شهر زنجان به ۶۳۱۱.۸۸هکتار خواهد رسید و اراضی کشاورزی و باغی در مجموع ۲۳.۵۶ درصد احتمال تبدیل به شهر را دارند که اقدامات لازم در این زمینه را می طلبد تا از گسترش بی رویه شهر به این اراضی جلوگیری شود. در کشورهای توسعه یافته با توجه به اهمیت بالای توسعه پایدار، حفظ محیط زیست و استفاده کارا از منابع مختلف، مباحثی چون رشد هوشمند و توسعه درونزای شهری بسیار مدنظر بوده و هست. از این گذشته جلوگیری از اقزایش بی رویه محدوده شهر ، در دستور کار قرار دادن بلند مرتبه سازی و استفاده از الگوی شهر فشرده و همچنین هدایت جهت گسترش شهر به سمت زمین های بایر و رها شده با هدف جلوگیری از ساخت و ساز در زمین های کشاورزی را میتوان در نظر داشت.

کلیدواژه ها

پراکنده رویی شهری, زنجان, سنجش از دور, کاربری اراضی, تصاویر ماهواره ای

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.