بررسی و تحلیل نظام هندسی پیمون و مستطیل طلایی ایرانی در خانه های قاجار اصفهان

سخن از خانه در معماری سنتی ایران، اشاره به استفاده از مستطیل طلایی ایرانی و گز و پیمون را به دنبال دارد. تناسب طلایی ایرانی از مستطیل داخل یک شش ضلعی به دست می آید و شکل حیاط، پنج دری، سه دری و عناصر دیگر بر مبنای همین تناسب بوده است. یک مستطیل که تناسب اضلاعش برحسب تناسب طلایی تنظیم شده است، بعنوان مستطیل طلایی شناخته میشود. اگر یک مربع بر روی ضلع کوچکتر این مستطیل احداث کنیم قسمت باقیمانده از مستطیل اصلی دوباره همان مستطیل طلایی خواهد بود ولی با مقیاس کوچکتر. این عمل میتواند بی نهایت بار تکرار شود و تصاعدی از مربع ها و مستطیل های طلایی ایجاد کند.جهت بررسی صحت این فرضیه، مطالعه فضاهای پنج دری، سه دری و حیاط در نه خانه ی تاریخی شهر اصفهان مربوط به دوره ی قاجار،صورت گرفته است. پژوهش حاضرتوصیفی_تحلیلی است ودرجمع آوری اطلاعات، از روش کتابخانه ای و تحلیل نرم افزاری توامان، بهره گرفته شده است.ابعاد و اندازه فضاها و داده های آماری به کمک نرم افزار spss مورد تحلیل قرارگرفته و جهت تعیین نرمال بودن داده های بدست آمده از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف استفاده شده است. با توجه به این که نتایج آزمون، غیرنرمال بودن آنها را تایید کرد، با استفاده از تبدیل باکس-کاکس داده ها به توزیع نرمال تبدیل و برای آزمودن فرضیه ها از آزمون t و جهت فرض برتری نظریه گز و پیمون و مستطیل طلایی ایرانی از نسبت ضریب تغییرات استفاده شد. در نهایت، با توجه به نسبت ضریب تغییرات، نظریه گز و پیمون نسبت به مستطیل طلایی ایرانی اختلاف کمتری داشته و به واقعیت نزدیکتر است و فرضیه استفاده از مستطیل طلایی ایرانی در خانه های مورد مطالعه، رد شد. استنباط نگارندگان این است که با نگاه به شرایط واقعی و الگوی پلان خانه های اصفهان، میزان اندک خطای موجود در نظریه گز و پیمون نیز به علت نوع تفکیک و تقسیم بندی زمین ها می باشد و طراحان با این وجود، می کوشیدند نسبت فضاهای مهم خانه را به مقدار حسابی گزو پیمون نزدیک کنند.

کلیدواژه ها:

هندسه ، تناسبات طلایی ایرانی ، گزو پیمون ، خانه های قاجار اصفهان ( آزمون) ، حیاط