گاوکش در استوره مهر ایرانی
- سال انتشار: 1397
- محل انتشار: فصلنامه هنر و تمدن شرق، دوره: 6، شماره: 22
- کد COI اختصاصی: JR_ACO-6-22_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 684
نویسندگان
دکتری پژوهش هنر
چکیده
استوره مهر یکی از کهن ترین اساتیر ایران است؛ این باور بر بسیاری از آیین ها و ادیان بعد از خود تاثیر مستقیم نهاده که مقالات و کتاب های متعدد توسط محققان ایرانی و غربی در مورد آن نوشته شده است. تاثیر آن بر ادیان زردشتی، مسیحیت، یهود و برخی از آیین های اسلامی و عرفان های شرقی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. آیین پر رمز و راز مهر در دوران باستان از خاستگاه خود (ایران) توسط نظامیان و جنگاوران به سوی غرب می رود و مورد پذیرش و اقبال قرار می گیرد و برای این ایزد، مهرکده های بسیاری در سراسر امپراطوری روم1از ترکیه2و سوریه3 امروزی تا آلمان4، لهستان5، ایتالیا6، فرانسه7 و... ساخته می شود؛ در میتراییسم غربی زمینه اصلی موضوع گاوکشی مقدس است که تصویر آن به شکل نقاشی و نقش برجسته در تمامی معابد مهری برجاست اما مهرپرستی در سرزمین مادری (ایران) گونه ای دیگر رقم می خورد؛ در دوران ساسانیان با رسمی شدن دین زردشت آثار و نشانه های مهرپرستی از میان می رود و اکثر معابد مهری تبدیل به آتشکده های زردشتی می شود و اهورامزدا خدای واحد با یارانش مهر و آناهید ظاهر می شود. آیین مهر به حیات خویش ادامه داده و رسوم و آداب آن در دین جدید رسوخ می کند و ایزد مهر یاور اهورامزدا می شود. پس از ساسانیان با ورود اسلام آتشکده ها تبدیل به اماکن مقدس اسلامی می شوند، و رسوم مهری با دگردیسی در آیین های اسلامی تداوم می یابد، ناملایمات تاریخی و دگرگونی های دینی در شکل و عملکرد مهرابه ها سبب شد امروزه کمترین نشانه های مستقل از معبد مهری در ایران مانده باشد اما در غرب مهرابه ها تبدیل به کلیسا شدند و بسیاری از باورهای مهری پس از رسمیت یافتن مسیحیت در دین عیسوی رسوخ کرد. البته در محدوده فلات ایران بخش هایی هم بودند که نسبت به قسمت مرکزی ایران دستخوش کمترین تغییر شده اند، مانند ارمنستان که ارمنیان از اولین گروندگان کیش عیسوی بودند. بسیاری از نشانه های مهرپرستی ایرانی را در مسیحیت ارمنی می توان دید. مهرپرستی ایرانی و مهرپرستی غربی شباهت های بسیاری با یکدیگر دارند اما تفاوت های بنیادین نیز بین آن دو وجود دارد8؛ با توجه به اثرگذاری مهرپرستی بر مسیحیت لاجرم مسیحیت غربی نیز تفاوت های بنیادین با مسیحیت فلات ایران (ارمنستان) دارد9که در این مقاله با تکیه بر نمادها و نشانه های میترایی در نقوش و تزیینات به تفاوت های موجود پرداخته می شود.کلیدواژه ها
استوره, گاوکش, مهر, میترا, ایران, ارمنستان, شاهین, گاو, شیراطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.