حوریه خدایی - استاد حوزه و دانشگاه

در اصول هر مقوله و قاعده ای که بتواند مجهولی را بر ما معلوم کند و مستند موضوع وحکم شرعی قرار بگیرد دلیل به معنای اعم نامیده می شود. دلیل به معنای اخص در برابر اماره واصل است وعبارت است از چیزی که به لحاظ کشف از واقع مثبت حکمی کلی واقعی باشد.اماره نوعی دلیل ظنی معتبر که اگرمورد تایید و اعتبار شارع باشد ظن به حکم واقعی را افاده می کند و مانند علم حجت می باشد.اصل یا اصول عملیه به معنای قواعدی است که بدون ملاحظه کشف از واقع و صرفا وظیفه عملی مکلف پس از عدم دستیابی به دلیل و اماره یعنی در موضع حجت شناخته شده است. دلیل و اماره را دلیلاجتهادی و اصل را دلیل فقاهتی گویند. گاه بین این سه گروه دلیل تعارض و تنافی ایجاد می شود به نحوی که مفاد دو دلیل قابل جمع نیستند؛ که در اینمقاله به تعارض بین دلیل اماره و دلیل اصل پرداخته شده است.آنچه مسلم است دلیل اماره ی معتبر بر دلیل اصل عملی مقدم است زیرا با آمدن اماره ی معتبر که بیان است موضوع اصل عملی که عدم البیان مرتفع می شود. این تقدیم بنا به نظر برخی از اصولیون از باب ورود و بنا به نظر برخی دیگر از باب حکومت است .

دلیل، اماره، اصل عملی ، دلیل اجتهادی، دلیل فقاهتی