محسن صابری نسب - کارشناس ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، ایران

قرارداد آتی یا فیوچر قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می کنند، مقدار معینی از کالای مشخص را با کیفیت مشخص، قیمت معلوم، در زمان و مکان مشخص معامله کنند. یک قرارداد آتی برای یک درجه، مقدار، ماه تحویل و قیمت معین منعقد می گردد. مفهوم وجه تضمین قرارداد آتی نیز این است که برای جلوگیری از امتناع طرفین از اجرای قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد میشوند متناسب با تغییرات قیمتی آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد. تثبیت قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده برای فروشنده، دریافت میزان کالای مورد نظر خود در ماه مورد نظر با قیمت تثبیت شده برای مصرف کننده و کسب سود از نوسانات قیمت قرارداد آتی یا خرید و فروش قرارداد آتی برای دلالان از مهم ترین فواید قراردادهای آتی است. سود یا زیان در قرارداد آتی در هر روز بر اساس نرخ مبادله کالا در تالار بورس محاسبه و به حساب هر فرد تعلق می گیرد. در مورد تفاوت پیمان آتى و قرارداد آتى باید بگوییم اگرچه از لحاظ محتواى کلى شبیه به هم هستند ولی اگر ما قرارداد آتى را استاندارد کنیم نوع دیگرى از ابزار مشتقه را خواهیم داشت که پیمان آتى مىنامند. در قرارداد آتى، ثمن و مبیع، هر دو ، مؤجل مىباشند که در فقه عامه به آن بیع کالى به کالى و در فقه امامیه بیع دین به دین گفته مىشود. اما با تفاسیر آورده شده به این منظور دست می یابیم که صدق عنوان بیع کالى به کالى بر معاملات آتى بعید به نظر مىرسد زیرا، در این معاملات نه ثمن و نه مبیع در زمان انجام معامله دین نبوده بلکه با انعقاد قرارداد آتى دین به وجود مىآید. برخى نیز غررى بودن این معاملات را به عنوان یکى از دلایل بطلاناین معاملات مطرح نموهاند، این در حالى است که در قراردادهاى آتى خصوصیات کالا )مبیع( تماما در قرارداد ثبت شده و قیمت نیز با توافق طرفین تعیین مىشود، بنابراین هیچگونه غررى وجود ندارد. بنابراین با توجه با توجه به احل الله البیع و أوفو بالعقود و ماده ۱۰ قانون مدنی می توانیم بر صحت معاملات آتی حکم مىنماییم

قرارداد آتی، پیمان آتی، بورس اوراق بهادار، بیع کالی به کالی، بیع سلف یا سلم