محمدرضا میرزا امینی - مدیرعامل اندیشگاه شریف
حمید علی اکبر زاده - مدیر اجرایی اندیشگاه شریف

مسیرنماهای علم و فناوری که گاهی با عنوان کارراهه یا نقشه راه علم و فناوری نیز ترجمه شده است. در صنعت، دولت و دانشگاه برای به تصویر کشیدن ارتباطی ساختاری بین علوم، فناری ها و کاربردها استفاده می شود. مسیرنماها به عنوان تصمیم یار به منظور بهبود هماهنگی بین فعالیت ها و منابع در محیط های دارای پیچیدگی و عدم قطعیت روزافزون، مورد استفاده قرار می گیرند. کاربردهای مشخص مسیرنماها عبارتند از: 1- مدیریت علم و فناوری، که شامل راهبرد، برنامه ریزی، اجرا، بازنگری و گذار است؛ 2- بازاریابی علم و فناوری؛ 3- بهبود ارتباطات بین پژوهشگران، فناوران، مدیران تولیئ، تامین کنندگان، کاربران و سایر دینفعان؛ 4- شناسایی شکاف ها و فرصت ها در برنامه های علم و فناوری؛ 5- شناسایی موانع پیش روی توسعه و تولید سریع و کم هزینه. همچنین مدیران علم و فناوری از مسیرنماها برای شناسایی حوزه های علم و فناوری نویدبخش نیز استفاده می کنند و از آنها برای شتاب بخشی به روند تبدیل علم و فناوری به محصولات نهایی بهره می برند. هنوز در ادبیات منتشرشده، به روش و تجربه تدوین مسیرنما و یا مسیرنماسازی توجه زیادی صورت نگرفته است. این گزارش اولین تلاش برای گردآوری تعاریف متداول در روش و تجربیات مسیرنماسازی و تبیین وحدت درونی رویکردهای موجود علی رغم تفاوت های ظاهری آنها است. این مقاله با تعاریف عمومی مسیرنماها شروع می شود و در بردارنده گونه شناسی مسیرنماهایی است که هدف آنها بهبود تحلیل و یکپارچگی طیفی گسترده از کاربردها و اهداف است. در ادامه ویژگی مسیرنماهای گذشته نگر و آینده نگر نظیر ویژگی های فنون ترسیم نقشه علم و فناوری بر اساس ارزیابی مراجع شناسایی و تحلیل می شوند. جزئیات فرایند ایجاد مسیرنماها، شامل اصول بنیادی برای ایجاد مسیرنماهای کیفی نیز ارائه می گردد.