مهین حنیفه پور - دانشجوی کارشناسی ارشد همزیستی با بیابان دانشگاه تهران
غلامرضا زهتابیان - استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

از آن‌جایی که مناطق خشک و نیمه خشک بخش عمده‌ای از مساحت کشور را به خود اختصاص داده‌اند لذا شناخت پتانسیل‌های موجود در این مناطق و کشف منابع جهت ارائه راهکارهای مدیریتی برای بهره‌‌مندی از پتانسیل‌های موجود و جلوگیری از روند بیابان‌زایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روند فزاینده بیابان‌زایی در اقصی نقاط ایران، از جمله مشکلاتی است که کنترل آن از دغدغه‌های ملی محسوب می‌گردد. بیابان‌زایی به تخریب زمین و کاهش قابلیت‌های تولید معیشتی خاک در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب اطلاق می‌شود که در نتیجه‌ی عوامل گوناگون انسانی و طبیعی اتفاق می‌افتد. براساس نتایج مهم‌ترین عوامل مؤثر در بیابان‌زایی عوامل انسانی و طبیعی است که مهم‌ترین عوامل در کاهش توان بیولوژیک هر منطقه و تبدیل آن به بیابان هستند. علاوه بر آن‌ در مناطقی که این دو عامل بصورت جدی تهدیدکندده اراضی باشد به مراتب اثرات مخرب آن‌ها تشدید شده و باعث تسریع در روند بیابانی شدن خواهند شد. بنابراین شناخت، ارزیابی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر در توسعه روند بیابان‌زایی می‌تواند در برنامه‌ریزی و مدیریت محیط هرچه بهتر سرزمین‌ها مفید واقع گردد. مبارزه با این پدیده مستلزم ارتباط متقابل و مشارکت بین کاربران زمین و سازمان‌های طرفدار محیط زیست است تا کارکردهای بیابان‌زدایی در مقیاس وسیع را پدید آورد.

بیابان‌زایی، عوامل انسانی و طبیعی، مشارکت