بررسی و تبیین هنر سفالگری شهر اسلامی بوژگان در سده های نخست و میانی دوران اسلامی
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، دوره: 18، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_FARKH-18-1_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 192
نویسندگان
دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران
استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران
دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران
دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور
چکیده
بوژگان از مهم ترین شهرهای خراسان بزرگ است و براساس منابع مکتوب تاریخی در پهنه فرهنگی نیشابور و ولایت جام نقش مهمی داشته است. این شهر در سده های نخست اسلامی به دلیل قرارگیری در مسیر راه ارتباطی دو شهر مهم نیشابور و هرات اهمیت می یابد. در متون مهم تاریخی و جغرافیایی از شهری به نام بوزجان نام برده می شود که نگاه تطبیقی به منابع مکتوب و قراین باستان شناختی نشان می دهد که محوطه بوژگان در دشت تربت جام همان شهر تاریخی مذکور است. مهم ترین اهداف پژوهش حاضر، ارائه گاه نگاری تطبیقی و گونهشناسی سفالهای محوطه بوژگان از قرن اول تا هفتم هجری است. براین اساس، می توان انواع گونههای سفالی را شناسایی و تاریخگذاری نسبی نیز ارائه داد. مهم ترین پرسشها عبارت اند از: یافتههای سفالی محوطه بوژگان در زمره کدام گونههای سفالی هستند و به لحاظ گاه نگاری به چه دوره یا دورههایی تعلق دارند. براساس مقایسه یافتههای سفالی می توان به فرآیند شکل گیری، توسعه و اضمحلال بوژگان نیز پی برد. روش پژوهش ترکیبی از مطالعات میدانی و مطالعات اسنادی است و دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقی است. در این نگاه ابتدا یافتههای سفالی برای تاریخگذاری و گونهشناسی از نظر متغیرهای فیزیکی طبقهبندی شده و سپس با نمونههای مشابه به دست آمده از سایر کاوشها و بررسیهای باستان شناسی در دیگر مناطق با تاکید بر حوزه شرقی ایران تطبیق داده شده است. نتایج تاریخگذاری نسبی نشان میدهد که دوران شکل گیری بوژگان در سده های اولیه بوده که در سده های میانی به اوج شکوفایی خود رسیده است. یافته های سفالی آن نیز شامل گونههای متنوع بیلعاب و لعاب دار است که شباهت بسیار زیادی با یافته های دیگر محوطههای مطالعه شده شرق ایران به ویژه نیشابور دارد. علاوه بر آن ظهور انواع سبک های تزئینی می تواند نشان دهنده توسعه اقتصادی جامعه و ثروت باشد که در سده های میانی هم زمان با اوج حیات شهری بوژگان، رخ داده است.کلیدواژه ها
باستان شناسی اسلامی, خراسان, بوژگان, هنر سفالگری, دشت جاماطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.