طیبه توسلی - استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران

هدف انجام این پژوهش بررسی شیوه های شش گانه اصلاح رفتار به ترتیب شامل: ۱. پیشگیری؛ ۲. عفو و صفح؛ ۳. انذار؛ ۴. ملامت؛ ۵. طرد و ۶. عقوبت، در «تربیت تادیبی» با توجه به آیاتی از سوره یوسف است. روش تحقیق در شناخت واژگان اصلی، روش تحلیل مفهومی و در استنباط شیوه های اصلاح رفتار، روش استنتاج است. متن مورد مطالعه، آیات چندی از سوره یوسف است که شیوه های اصلاح رفتار را از جانب یعقوب نبی (ع) نسبت به فرزندان خطاکارش نشان می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهند که شیوه های اصلاح رفتار، اساسا، صورتی تادیبی دارند و از مراحل ملایم و هماهنگ با طبیعت متربی شروع شده و به مراحل سخت، از لحاظ تحمل روانی برای او منتهی می گردند. ترتیب آیات نشان می دهد که یعقوب نبی (ع) از چهار مرحله اول، در اصلاح بدرفتاری پسرانش استفاده کرده است، اما دو مرحله بعدی یعنی طرد و عقوبت در آموزه های اخلاقی و تربیتی وی کاربردی ندارند. همچنین شیوه های ضمنی چون: تفهیم خطا، هشیاری، رفتار حکمت آموز از جانب مربی؛ دادن حق انتخاب، ابتکار و میدان عمل به متربی و در نهایت استفاده از زبان تلویحی بین اعضای خانواده، از روش های موثر در اصلاح رفتار است.

اصلاح رفتار, تربیت اخلاقی, تربیت تادیبی, سوره یوسف