تناوب در محمول های سه ظرفیتی و ارتباط آن با نوع عمل در زبان فارسی
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: پژوهش های زبان شناسی، دوره: 15، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JRLU-15-1_008
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 37
نویسندگان
دانشیار گروه زبان شناسی دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
پژوهشگر پسادکتری، گروه زبان شناسی، دانشکده زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
افعال در دستور نقش و ارجاع براساس مشخصههای ایستایی، کرانمندی و لحظهای بودن، در شش طبقه افعال ایستا، کنشی، لحظهای، پایا، لمحهای و کنشی-پایا قرار میگیرند. این طبقات میتوانند با توجه به ساخت موضوعی و تعداد مشارکت کنندگان در رویداد، حاوی محمولهای یکظرفیتی، دوظرفیتی، و سهظرفیتی باشند. محمولهای سهظرفیتی، با دربرداشتن مفهوم انتقال مالکیت یا حرکت، به سه موضوع در ساخت بند نیاز دارند. موضوع فعل در تناوب موضوعی محمولهای سهظرفیتی در بیش از یک قالب نحوی ظاهر میشود؛ در ساخت متعارف، مفعول مستقیم با نشانه «را» و مفعول غیرمستقیم با حرف اضافه ظاهر میشود. در گونه تناوبی، با حذف حرف اضافه، موضوع غیرفرانقش، نقش مفعول مستقیم میگیرد و ساختار مفعول اولیه-ثانویه ایجاد میشود. زبان فارسی، مانند اکثر زبانهای دیگر، در مقایسه با محمولهای یک ظرفیتی و دوظرفیتی، تعداد محمولهای سهظرفیتی کمتری دارد؛ ولی شناخت رفتار این فعلها در کاربرد درست آن ها حائز اهمیت است. هدف این پژوهش، بررسی تناوب مفعول در محمولهای سهظرفیتی و ارتباط آن با نوع عمل در چارچوب دستور نقش و ارجاع است. دادههای پژوهش برگرفته از وبگاههای خبری و عمومی، روزنامه، کتاب، و گفتگوهای روزمره است. از آنجا که اکثر افعال ایستا و زیرگروههای آن، با مشخصه مشترک عدم پویایی، یکظرفیتی و دوظرفیتی هستند، تعداد اندک محمولهای سهظرفیتی بهدلیل ایستایی و ناگذرایی، گونه تناوبی ندارند. مشخصه مشترک افعال کنشی-پایای سه موضوعی، انتقال موضوع هدف از کنشگر به گیرنده است و عمده تناوب در زیرگروه افعال کنشی-پایای حرکتی صورت میگیرد. تناوب در برخی محمولهای سهظرفیتی افعال لحظهای قابل اعمال است؛ ولی در افعال پایا، عمدتا به ساختی نادستوری منجر میشود. درمجموع، تناوب در محمولهای سهظرفیتی، نتیجه انتخاب نشاندار موضوع هدف و در طبقه افعال کنشی-پایا و زیرطبقه افعال حرکتی بیش از سایر طبقات مشهود است؛ دلیل این امر، پویایی و گذرایی نسبتا بالای افعال این طبقه، در مقایسه با سایر طبقات فعلی است.کلیدواژه ها
تناوب, محمول های سه ظرفیتی, نوع عمل, دستور نقش و ارجاع, زباناطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.