تاملی بر ریشه های تاریخی عنصر فضایی «محراب»
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: مطالعات تاریخی جهان اسلام، دوره: 11، شماره: 27
- کد COI اختصاصی: JR_MTE-11-27_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 343
نویسندگان
استادیار گروه معماری دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران. s.omidvari@sau.ac.ir
استادیار، گروه گردشگری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران. basouli@sau.ac.ir
کارشناسی ارشد معماری، مدرس دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران. e.omidvari@yahoo.com
چکیده
محراب یکی از عناصر کالبدی و فضایی مهم در معماری مساجد می باشد که ظهور و تجلی آن از قرون اولیه اسلامی در مساجد رواج داشته است. به رغم تصور عمومی در باره شکلگیری محراب از دوران اسلامی، فرضیههای متفاوتی در باره پیشینه تاریخی این عنصر فضایی مطرح بوده است. مطالعه پیشینه تاریخی و سیر تحول محراب در ادیان مختلف بیانگر آن است که این عنصر فضایی یکی از مکان های مقدس و خاص در بناهای دینی و مذهبی در سرزمین های مختلف و دارای کارکردهای متفاوت بوده و متناسب با کارکرد خود، نام های مختلفی را به خود اختصاص داده است. برخی مستندات، محراب را تحول یافته عناصر فضایی مذبح و یا مهرآب میدانند که از نقاط برجسته بناهای مذهبی در دوران قبل از اسلام بوده است و نمود آن در معابد، کنیسه ها، کلیساها و بسیاری مکان های مقدس وجود داشته است. با گذر زمان و ظهور اندیشه اسلامی این عنصر فضایی واجد کارکرد معنایی جدیدی می شود و در بناهای اسلامی به شکل محراب ظهور مییابد. به رغم اندیشه مذکور، جمعی از صاحبنظران این عنصر را خاص معماری اسلامی و آن را واجد تمایزی آشکار با مذبح و مهرآبه های خارج از حوزه جهان اسلام دانسته اند. این مقاله با روش تحقیق تاریخی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای به پژوهش بر روی این موضوع پرداخته و با بررسی و نقد دیدگاه های مختلف؛ عنصر محراب را حاصل سیر تحول عناصر کالبدی و فضایی قبل از اسلام می داند که با ظهور دین جدید توانسته صورت جدیدی به خود بگیرد و در معماری اسلامی نمود یابد.کلیدواژه ها
محراب, مذبح, مهرآب, مکان های مقدساطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.