الهام فرجام - MSc Student of Health Education and Promotion, Student Research Committee, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
الهام چارقچیان خراسانی - Assistant Professor, Department of Health Education and Promotion, Faculty of Health, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
سمیه ابراهیمی - MSc Student of Health Education and Promotion, Student Research Committee, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
سارا صادقی - MSc Student of Health Education and Promotion, Student Research Committee, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
منور افضل آقایی - Social Determinants of Health Research Center, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
نوشین پیمان - Professor, Department of Health Education and Promotion, Faculty of Health, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخلات مبتنی بر مدل ها و نظریه های آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در پیشگیری از سوء مصرف مواد در نوجوانان انجام شده است. روش کار: به منظور شناسایی مطالعات انجام شده، کلمات کلیدی مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی Magiran، SID،Web of science، Scopus،Pubmed  و Google Scholar  جست وجو شد و تمام مطالعاتی که در این زمینه چاپ شده بود، با محدودیت زمانی اول ژانویه ۲۰۱۱ تا ۲۱ دسامبر ۲۰۲۱ استخراج شد. پس از غربالگری مطالعات، ۱۱ مقاله که دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند، بررسی شدند. یافته ها: در این پژوهش، ۷ مطالعه از نوع نیمه تجربی، ۳ مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی و ۱ مطالعه نامشخص بود که بر روی دانش آموزان متوسطه اول و دوم انجام شد. مداخلات آموزشی در ۶ مقاله بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده، در ۲ مقاله بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی، در ۱ مقاله بر اساس تئوری توسعه یافته عمل منطقی، در ۱ مقاله بر اساس مدل فرانظری و در ۱ مقاله بر اساس تئوری تعامل خانواده انجام شده است. نتیجه گیری: استفاده از مدل ها و نظریه های مختلف می تواند تاثیر مثبتی در پیشگیری از سوء مصرف مواد و در نهایت، اجرای رفتارهای سالم داشته باشد. بر اساس نتایج به دست آمده، سازه نگرش و خودکارآمدی در بیشتر مطالعات، مهم ترین و قوی ترین متغیر معرفی شده بودند و نقش مهمی را در پیشگیری از سوء مصرف مواد و اتخاذ رفتار سالم توسط دانش آموزان ایفا می کردند

Adolescents, Health education, Model, Substance abuse, Systematic review, Theory, سوء مصرف مواد, نوجوانان, آموزش بهداشت, مدل, تئوری, مرور نظام مند