شکل شناسی مثنوی های تعلیمی و عرفانی بر مبنای سنت های ادبی (از آغاز تا پایان قرن هفتم هجری)

  • سال انتشار: 1402
  • محل انتشار: فصلنامه ادبیات عرفانی، دوره: 15، شماره: 34
  • کد COI اختصاصی: JR_JMLK-15-34_004
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 128
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

رحمان مشتاق مهر

استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

یدالله نصراللهی

دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

علی حاجی زاده

دانشجوی دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

تاریخ ادب فارسی جاودانگی و تاثیرگذاری بیشتر مباحث ناب تعلیمی و عرفانی خود را درگونه های مختلف آن، ‎‎مدیون قالب شعری مثنوی است. قالب مثنوی به دلیل ویژگی ممتاز و بارز آن در قافیه پردازی، ‎‎یکی از پردامنه ترین قالب های شعر فارسی است. وبزرگترین شاهکارهای ادبی زبان فارسی در این قالب شعری سروده شده است. برای شناخت و احاطه کامل بر این منظومه ها و نیز بیان وجوه افتراق واشتراک آن ها بهترین راه، ‎‎پی بردن به فرم وساختار آن هاست. در پژوهش حاضر ضمن مطالعه‎ بیرونی مثنوی های دوره‎ مورد مطالعه، ‎‎به مطالعه‎ درونی این منظومه ها، یعنی؛ شکل و فرم حاکم برآنها پرداخته می شود. براین ‎اساس، ‎‎متن (کانون مرکزی) و پیرامتن ( دیباچه و خاتمه) مثنوی های بلند تعلیمی و عرفانی تا پایان سده‎ هفتم هجری مورد بحث وبررسی قرار می گیرند. هدف ما دراین نوشتار بررسی فرم وشکل حاکم برمتن و پیرامتن منظومه های بلند تعلیمی و عرفانی از حیث پای‎بندی آنها بر سنت های ادبی حاکم بر عصر شاعر است. نگارندگان با علم بر اینکه اثر ادبی به عنوان انگاره ای با وحدت سازمند، ‎‎وجود آغاز و میانه و پایان را مفروض می سازد، ‎‎می کوشند در پرتو بررسی عناصر پیرامتنی هفت مثنوی تعلیمی و عرفانی (حدیقه‎الحقیقه، ‎‎ ‎‎مخزن الاسرار، ‎‎منطق الطیر، مصیبت نامه، الهی نامه، ‎‎بوستان و مثنوی معنوی) کارکردهای متصور برای به کارگیری این پیرامتن ها را مورد مطالعه قرارداده و برجستگی های منحصر به فرد مثنوی مولانا را به عنوان سر-آمد مثنوی ها بیان کنند .

کلیدواژه ها

شکل شناسی, مثنوهای تعلیمی و عرفانی, سنت های ادبی, متن, پیرامتن

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.