هدایت الله تقی زاده - استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران.
داود شیروانی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه شهید بهشتی، مدرس دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

رئالیسم ­جادویی از شاخصه های واقع­ گرایی در نیمه دوم قرن بیستم است که با درآمیختگی با خیال، ساختارهای واقعی را تغییر داده­است. حسن کمال و غلامحسین ساعدی ازجمله پیشگامان این سبک داستان ­نویسی در ادبیات داستانی معاصر عربی و فارسی هستند. رمان­های المرحوم و عزاداران بیل از نمونه­ های برجسته این سبک داستان ­نویسی هستند که در این مقاله تلاش­ شده شگردهای نویسندگان از منظر گزاره­های رئالیسم جادویی، باروش توصیفی– تحلیلی براساس مکتب آمریکایی مورد بررسی قرار گیرد. لزوم شناخت درون­مایه و عناصر رئالیسم جادویی باتوجه به مشکلات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو کشور مصر و ایران و باتوجه به اسطوره­ها و باورها ضرورت پژوهش است. نتایج نشانگر آن است که نویسندگان از رئالیسم جادویی برای بیان مشکلات سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه مصری و ایرانی استفاده نمودند. عنصر «سحروجادو»، «وهم ­و خیال»، پس از عنصر «واقعیت»، شالوده این دو داستان را تشکیل می­ دهد. زمینه گرایش هر دو نویسنده به سبک رئالیسم جادویی را باید در جنبه­های روان­شناختی شخصیت­های داستان آنان و ویژگی­های فردی مشترک آنان دانست. در المرحوم مولفه­های رئالیسم جادویی؛ مانند «نمادسازی»، «رازگونگی»، «صدا و بو» حضوری پررنگ ­تر دارد و در عزاداران بیل، نمونه ­های بیشتری از عناصر «دوگانگی»، «اسطوره» و «صدا و بو» دیده می­شود.

حسن کمال, المرحوم, غلامحسین ساعدی, عزاداران بیل, رئالیسم جادویی