فرآیندهای انعطاف پذیری در اصطلاحات زبان فارسی: بررسی موردی اصطلاحات شامل «دست»

  • سال انتشار: 1402
  • محل انتشار: فصلنامه زبان شناسی و گویش های خراسان، دوره: 15، شماره: 1
  • کد COI اختصاصی: JR_JLKD-15-1_005
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 233
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

ساسان ملکی

گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

محمد راسخ مهند

گروه زبانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

چکیده:انعطاف پذیری در اصطلاحات، به مفهوم کاربرد صورت های مختلف واژگانی، واژی-نحوی و نحوی این ساخت ها در بافت های مختلف است؛ به طوری که مفهوم کلی آنها تغییر نکند. هدف از این پژوهش توصیفی-تحلیلی، بررسی فرآیندهای مربوط به انعطاف پذیری اصطلاحات دارای نام اندام «دست» در سطوح واژگانی، واژی-نحوی و نحوی است. بدین منظور، ۴۲۷ مثال مربوط به کاربرد ۱۶۰ اصطلاح دارای نام اندام «دست»، از فرهنگ فارسی عامیانه (۱۳۸۷) استخراج و در چارچوب نظریات مون (۱۹۹۸) و لانگ لاتز (۲۰۰۶) تحلیل شده اند. یافته ها نشان داد که انعطاف پذیری واژگانی به واسطه فرآیند اضافه سازی «اسم»، «صفت»، «قید»، «سور» و فرآیند جایگزینی «افعال» و «حروف اضافه» صورت می پذیرد؛ انعطاف پذیری واژی-نحوی با اضافه سازی «یای نکره» و «نشانه جمع -ها» همراه است و انعطاف-پذیری نحوی از رهگذر جابه جایی سازه ها در قالب «پسایندسازی»، «قلب نحوی» و «ساخت های سببی و ناگذرا»؛ «انعطاف پذیری نقشی»؛ جایگزینی «مفعول جاندار و مفعول بی جان» و اضافه سازی «متمم های اختیاری» انجام می شود. همچنین، مشخص شد که اصطلاحات مورد بررسی به فرآیند «اضافه سازی» تمایل بیشتری دارند. در تبیین فرآیندهای انعطاف پذیری به این نتیجه رسیدیم که عواملی چون «معرفگی»، «ساخت اطلاعی»، «اقتصاد زبانی»، «خاص شدگی» و «بیان کمیت» موجب انگیختگی اصطلاحات می شوند. از جهت کاربردی، یافته های این پژوهش می تواند مورد استفاده نویسندگان کتاب های آموزش اصطلاحات به غیرفارسی زبانان و مدرسان مربوطه قرار گیرد تا در حوزه آموزش اصطلاحات زبانی، با ارائه مثال های مناسب، توجه لازم را به ویژگی های انعطاف پذ یر این گونه عبارت ها داشته باشند.

کلیدواژه ها

کلید واژه ها: اصطلاحات, انعطاف پذیری, نحوی, واژگانی, واژگانی-نحوی

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.