سیدحسن محمدی - دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، قم، ایران
ید الله دادجو - دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، قم، ایران
حسین اسماعیلی - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، قم، ایران
محمدرضا آقاجانی قناد - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، قم، ایران

جریان روشنفکری متجدد در مسیر آشتی میان سنت و دنیای مدرن، از یک سو با مطالعه و اثرپذیری از الاهیات مسیحی و کارزار اندیشه در غرب، و از سوی دیگر با بازخوانی و نظریه پردازی در حوزه ماهیت وحی، چگونگی نزول قرآن و روش فهم آن، به ایجاد هماهنگی و سازواری میان دین با مدرنیته روی آورد که گاه موجب کم رنگی برخی وجوه دین و قرآن در مدرنیته شد. مهدی بازرگان و عبدالکریم سروش از جمله نمایندگان این جریان هستند که علی رغم تفاوت دیدگاه، مبانی مشترکی در گرایش به مدرنیته داشتند. پژوهش حاضر ضمن بررسی برخی مبانی مدرنیته همچون آزادی خواهی (لیبرالیسم)، انسان محوری (اومانیسم)، این جهان باوری (سکولاریسم)، اثبات باوری (پوزیتیویسم)، کثرت گرایی دینی، عقل گرایی، عمل باوری (پراگماتیسم) و تاریخ نگری، تحلیل عصری و فلسفی در اندیشه این دو روشنفکر دینی، زبان و منطق فهم قرآن را بررسی می کند. بر اساس نتایج تحقیق، اگرچه نحوه مواجهه این دو روشنفکر دینی با مبانی نظری مدرنیته در برخی ابعاد تشابهات و تمایزاتی دارد، اما در ریشه و بافت نظریه پردازی شان تاثیرات همسویی گذاشته است. روش شناسی فهم قرآن از منظر بازرگان متناسب با عصر خود در چارچوب مولفه های ساده مدرنیسم تحلیل پذیر است، اما رویکرد دین شناختی سروش با منطق پسامدرن و جریان الاهیات آزادی خواه به پیش می رود.

بازرگان, عبدالکریم سروش, روشنفکری دینی, مدرنیته, فهم قرآن