فهیمه باب الحوائجی - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تهران، ایران.
رویا پورنقی - دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، تهران، ایران. استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)

هدف: این تحقیق با هدف شناخت رفتار مسیریابی کاربران از ورودی ساختمان کتابخانه با استفاده از مشاهده هدفمند و هم چنین شناخت پر ترددترین مسیرها برای تعیین مکان های بازاریابی خدمات در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات مکانی انجام شده است. روش پژوهش: این تحقیق با روش تجربی و با استفاده از یک سیاهه وارسی از طریق مشاهده مستقیم مسیرهای تردد مراجعین از درب ورودی طبقه هم کف و ورودی پله های طبقه اول، درکتابخانه مرکزی دانشگاه تهران انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کاربران و مراجعه کنندگان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بودند. به جای نمونه گیری از خود کاربران، مدت زمانی گردآوری داده ها نمونه گیری شده است. بعد از تحلیل مسیرها و تعیین میزان تردد در هر مسیر مشخص با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس، اطلاعات وارد نرم افزار آرک جی آی اس شد و پایگاه اطلاعات مکانی مسیرهای کاربران کتابخانه ایجاد شد و با استفاده از زبان ساخت یافته جست وجوی پایگاه داده جست وجوی پرترددترین مسیرها انجام و نقشه هایی از پلان کتابخانه که مسیرها بر روی آن مشخص شده بودند از نرم افزار استخراج گردید. یافته ها: در این تحقیق بیش از ۳۶۰ مسیر ورودی مشاهده شد، اما تنها ۵ مسیر مشخص توسط بیش از ۵۰ درصد مراجعین همیشگی برای ورود به کتابخانه انتخاب شده بود. مسیر" درب ورودی کتابخانه، سپس رفتن به طبقه اول از سمت پله های چپ"، با ۷/۲۵ درصد، به عنوان اولین مسیر پرتردد و مسیر "درب ورودی، مسئول کیف داری، کیفداری سمت راست و رفتن به طبقه اول از پله های سمت راست"، با ۲/۲۵ درصد، به عنوان دومین مسیر پرتردد در طبقه هم کف کتابخانه شناخته شده است که بیش از ۵۰ درصد ترددها را به خود اختصاص داده است. هم چنین مسیر "ورودی طبقه اول به سالن ابوریحان"، با ۴/۳۴ درصد به عنوان اولین مسیر پرتردد، مسیر "ورودی طبقه اول، راهرو زیراکس، سالن علوم و فنون"، با ۳/۹ درصد به عنوان دومین مسیر پرتردد و مسیر "ورودی طبقه اول، راهرو زیراکس، تالار انفورماتیک"، با ۱/۹ درصد به عنوان سومین مسیر پرتردد در طبقه اول ساختمان کتابخانه محسوب می شود که بیش از ۵۲ درصد ترددها را در طبقه اول به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، پرسنل کتابخانه می توانند برای نقشه نگاری مسیرهای پرطرفدار از سیستم اطلاعات مکانی استفاده کنند و با استفاده از نتایج آن در جهت تبلیغات و بازاریابی بهتر خدمات و برنامه های کتابخانه عمل نمایند و سطح سهولت دستیابی به ناحیه ورودی کتابخانه جهت استفاده از منابع و خدماتی که ارائه می شود، را افزایش دهند.

تجهیزات کتابخانه, سیستم اطلاعات مکانی, کتابخانه دانشگاهی, رفتار کاربران کتابخانه, مسیریابی