آیدین شکاری - دانشجوی سابق دکتری تخصصی گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
رحیم نقشی بند حسنی - نویسنده مسئول، استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
مرتضی سلیمانی اقدم - استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
مهدی رضایی - استادیار موسسه ثبت و گواهی بذر و نهال، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (areeo)، کرج، ایران.
عباسعلی جنتی زاده - استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

سابقه و هدف: تولید و مصرف قارچ تکمه ای به دلیل ارزش خوراکی مناسب و خصوصیات دارویی مطلوب در بسیاری از نقاط جهان رو به افزایش است، ولی چون این نوع قارچ ها فاقد پوشش خارجی نگهدارنده هستند، عمر نگهداری کوتاهی دارند و طی مرحله ی پس از برداشت کیفیت قارچ تکمه ای به دلیل کاهش آب، تغییر رنگ، تغییر بافت، کاهش طعم و ارزش غذایی کاهش می یابد که موجب محدود کردن ارزش اقتصادی آن می شود، لذا کاربرد تیمارهای پس از برداشت می تواند موجب حفظ ارزش تغذیه ای و بهبود عمر انباری این قارچ ها شود. بنابراین، این تحقیق با هدف بررسی اثر تیمارهای پس از برداشت ملاتونین و گاما-آمینوبوتیریک اسید (گابا) بر عمر انباری و کیفیت تغذیه ای قارچ تکمه ای تازه بریده انجام شد. مواد و روش ها: تیمارهای پس از برداشت استفاده شده در این آزمایش شامل ملاتونین (۱۰ میکرومولار) و گابا (۱ میلی مولار) و شاهد (آب مقطر) بود که غوطه وری قارچ ها در محلول این تیمارها به مدت ۵ دقیقه صورت گرفت و پس از خشک کردن در دمای اتاق (۱±۲۴(، قارچ ها در ظروف بسته بندی قرار گرفته و در سردخانه در دمای ۴ درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی ۵ ± ۹۰ درصد نگهداری شدند. نمونه برداری از قارچ ها در روزهای صفر، ۵، ۱۰ و ۱۵ روز پس از تیمار انجام شد. نمونه های گرفته شده برای اندازه گیری شاخص قهوه ای شدن، تجمع پراکسید هیدروژن، فعالیت آنزیم های تجزیه کننده غشای سلولی و آنزیم های آنتی-اکسیدان مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که کاربرد پس از برداشت ملاتونین و گابا در فرم تازه بریده قارچ تکمه ای، سبب تاخیر در قهوه-ای شدن اسلایس های قارچ تکمه ای نسبت به قارچ های شاهد شد و در پانزدهمین روز انبارمانی شاخص قهوه ای شدن در قارچ-های تیمار شده با ملاتونین، گابا و شاهد به ترتیب برابر با ۷۸/۴۵، ۰۱/۴۰ و ۵/۹۰ درصد بود. تجمع پراکسید هیدروژن در قارچ-های تکمه ای تیمار شده با ملاتونین و گابا نسبت به قارچ های تکمه ای شاهد به طور معنی داری کاهش یافت که ناشی از افزایش فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان سوپراکسید دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز، کاتالاز و گلوتاتیون ردوکتاز بود و بیشترین مقدار تجمع پراکسید هیدروژن (۳۵/۵۱ میکرومول در گرم وزن تر) در دهمین روز انبارمانی در نمونه های شاهد بدست آمد. پایداری غشا در قارچ های تکمه ای تیمار شده با ملاتونین و گابا افزایش یافت که ناشی از کاهش فعالیت آنزیم های لیپواکسیژناز و فسفولیپاز D در این قارچ ها بود. همچنین تیمار گابا در بیشتر صفات مورد بررسی نتایج بهتری نسبت به ملاتونین ارائه داد.نتیجه گیری: به طور کلی با توجه به نتایج تحقیق حاضر، ملاتونین و گابا می توانند به عنوان یک روش موثر و ایمن در حفظ کیفیت تغذیه ای و بهبود عمر انبارمانی قارچ تکمه ای تازه بریده طی نگهداری در انبار سرد استفاده گردند. همچنین با توجه به ارائه نتایج بهتر توسط گابا در بیشتر صفات مورد بررسی و ارزان بودن آن نسبت به ملاتونین، توصیه به استفاده از گابا در پس از برداشت قارچ تکمه ای تازه بریده به منظور حفظ کیفیت قارچ ها می شود.

قارچ تکمه ای تازه بریده, انبارمانی, ملاتونین, گابا, قهوه ای شدن