محمود افروز - استادیار ترجمه، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده زبانهای خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

ترجمه ضرب­المثل امری چالش­برانگیز است. جستار حاضر با تمرکز بر ضرب­المثل­های کلاسیک فارسی موجود در فرهنگ امثال سخن انوری (۱۳۸۴)، در پی بررسی موثرترین راهبردهای ترجمه ضرب­المثل است. برای نیل به این هدف، ابتدا مثل­هایی از پیکره مذکور بصورت تصادفی استخراج و ترجمه معنایی-تحت­الفظی آنها نگاشته شد. سپس، با جستجو در دوفرهنگ تک­زبانه انگلیسی فرهنگ امثال آکسفورد و امثال آمریکایی، تلاش شد برای هر یک، معادل­های بومی-منظورشناختی یافت شود. مدل به­کار رفته در این نوشتار، بر اساس راهبردهای پیشنهادی بیکمن و کالو (۱۹۷۴) است. طبق یافته­ها، به­کارگیری راهکارهای تلفیقی، از کارآمدترین راهبردهای ترجمه ضرب­المثل است. در این میان، راهبرد «جایگزینی با معادل بومی» و کاربرد ترجمه تحت­الفظی در پرانتز یا پانویس، جزو موثرترین راهبردها معرفی شده است، زیرا علاوه بر فراهم آوردن اطلاعات فرهنگ-محور برای مخاطبان، سبب درک روشن مفهوم مثل نیز می­شود. همچنین، در این پژوهش راهبرد جدیدی به نام «جایگزین­سازی» ارائه شده است.

ترجمه ضربالمثل, فرهنگ امثال سخن انوری (۱۳۸۴), ضربالمثلهای کهن پارسی, مدل بیکمن و کالو (۱۹۷۴), ترجمه معنایی-تحتالفظی