علیرضا محمدی کله سر - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

بخشی از دیدگاه های کورش صفوی در آثارش، درباره کاربرد نظریه های ادبی در نقد است. وی با مرور و معرفی نظریه های مختلف ادبی و دسته بندی آنها بر اساس مقولات شش گانه نظریه ارتباطی یاکوبسن، بر ناکارآمدیشان در نقد ادبی تاکید کرده و بر همین اساس، نظریه ای نیز برای نقد پیشنهاد داده است که از معیارهای مورد نظر او برای کارآمدی نظریه برخوردار باشد. برخی از مهم ترین معیارهای صفوی برای کارآمدی یک نظریه در نقد ادبی، عبارت اند از: علمی بودن، جامعیت (پوشش دادن تمامی مولفه های نظریه ارتباطی یاکوبسن)، کاربرد داشتن در نقد انواع متون ادبی و غیرادبی و معیارهایی از این دست. در مقاله حاضر، با نگاهی به این مسائل و دیدگاه ها، به نقد روش شناختی آراء کورش صفوی درباره کارآیی نظریه ادبی در نقد پرداخته ایم. می توان گفت مهم ترین کاستی دیدگاه وی، تقلیل گرایی موجود در تلقی او از کاربرد نظریه است. این تقلیل گرایی، جنبه ها و پیامدهایی گوناگون دارد؛ از جمله فهم و معرفی گزینشی نظریه های ادبی، بی توجهی به نقش فعال و خلاق منتقد در نقد ادبی، تمرکز بر تفسیر متون و چشم پوشی بر دیگر اهداف و گونه های نقد ادبی، بی توجهی به گزینش متن، تاکید بر الگوهای برآمده از نظریه های ادبی و نادیده گرفتن دیگر وجوه آنها، همگن پنداشتن نظریه ها و نگاه محدود به ترکیب نظریه ها.

نظریه ادبی, نقد ادبی, کورش صفوی, خلاقیت منتقد, روش شناسی