نجمه گل آبادی - Isfahan University of Technology
محمد مهدی مجیدی - Isfahan University of Technology
قدرت الله سعیدی - Isfahan University of Technology
لویس لوکنز - Guelph University

خشکی یکی از مهم ترین فاکتورهای محیطی است که شرایط رشد و توسعه ی گیاه را متاثر می کند. روش دابل هاپلوییدی یکی از روش های مرسوم به نژادی در گیاه گندم است. استفاده از ارقام قدیمی در برنامه تلاقی می تواند در بازگرداندن ژن های از دست رفته در طول تکامل موثر باشد. در این پژوهش ۱۵۱ لاین دابل هاپلویید گندم حاصل از تلاقی رقم قدیمی (ردفایف) و رقم جدید (استتلر) در دو محیط رطوبتی عدم تنش و تنش خشکی آخر فصل (قطع آبیاری از مرحله ۵۰ درصد گل دهی) مورد بررسی قرار گرفتند. تنوع ژنتیکی بالایی بین لاین های دابل هاپلویید برای اکثر صفات دیده شد که نشان می دهد گزینش برای این صفات جهت معرفی لاین هایی با عملکرد بیشتر و تحمل به خشکی بالاتر می تواند موثر باشد. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر روی اکثر صفات معنی دار بود، به طوری که عملکرد دانه حدود ۴۰ درصد کاهش یافت. مقایسه والد قدیمی و جدید نشان داد که والد جدید زودرس تر و پاکوتاهتر و از عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت بیشتری برخوردار بود. تفکیک متجاوز در تمامی صفات مورد مطالعه در لاین های دابل هاپلویید مشاهده شد که حاکی از امکان انتخاب لاین های برتر از خود والدین را نشان می دهد. بیشترین وراثت پذیری خصوصی در هر دو شرایط رطوبتی (عدم تنش و تنش خشکی) مربوط به صفت ارتفاع بوته (۴۶ درصد) و کمترین آن مربوط به صفت محتوی نسبی آب برگ (۱۱درصد) بود. عملکرد دانه با روز تا سنبله دهی در هردو محیط رطوبتی همبستگی منفی نشان داد که نشان می دهد انتخاب برای زودرسی در شرایط تنش می تواند باعث بهبود تحمل به خشکی و افزایش عملکرد دانه شود. بر اساس نتایج شاخص های تحمل، بای پلات پراکنش و تجزیه به مولفه های اصلی، لاین های مورد نظر و نیز لاین های برتر از لحاظ عملکرد دانه و تحمل به خشکی شناسایی شدند. به طور ویژه برای صفاتی مانند عملکرد دانه، ارتفاع بوته، زودرسی، شاخص برداشت، لاین هایی وجود داشتند که فراتر از والد با قابلیت تحمل خشکی خود بودند که می توانند جهت ایجاد ارقام متحمل به تنش با عملکرد بالا گزینش و در مطالعات بعدی مورد استفاده قرار گیرند. 

Drought, Wheat, Narrow sense heritability, Transgressive segregation, خشکی, گندم, وراثت پذیری خصوصی, تفکیک متجاوز