تحلیل زمینه های ایجاد هنجارگریزی در استعاره های عرفانی
- سال انتشار: 1400
- محل انتشار: پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، دوره: 10، شماره: 4
- کد COI اختصاصی: JR_JLCR-10-4_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 170
نویسندگان
دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
چکیده
اهل معرفت و سلوک، برای بیان تجربه ها و تعالیم عرفانی خود، قالب بیانی به نام «زبان عرفانی» برگزیدند؛ این زبان برای تبیین و انتقال تعالیم و مواجید عرفانی به کار گرفته شد و به دسته های گوناگون تقسیم بندی شده است که یکی از مشهورترین آن ها، تقسیم آن به زبان عبارت و زبان اشارت است. زبان عبارت برای بیان تعالیم عرفانی و زبان اشارت بیان کننده تجربه های عرفانی بوده است. رکن اساسی در زبان عبارت، اصطلاحات عرفانی است و در زبان اشارت، رمز، نماد، استعاره و ... . استعاره یکی از عناصر مهم در زبان اشارت است و نقش مهمی در بیان عمیق ترین و پیچیده ترین دریافت های عرفانی در قالب زبان اشارت برعهده دارد. استعاره در زبان اشارت، شاخه های مختلفی پیدا می کند که یکی از مهم ترین و اثرگذارترین آن ها استعاره های هنجارگریز است. در میان استعاره های هنجارگریز، واژگانی که در میان مردم جایگاه مطلوبی دارند مانند مسجد، مدرسه و ... گاه در مفهوم منفی به کار می روند و واژگانی مانند شراب، ساقی، معشوق و.... که نزد اهل شریعت و عامه مردم، مفهوم منفی و ناپسند دارند، در اشعار عرفانی با کاربرد معنایی مطلوب و مثبت به کار می روند. این نوع استفاده از واژگان به دلیل مخالفت با عرف مردم در هر روزگار، با واکنش های مختلفی روبرو شده است و گاه بدین سبب عده ای با اهل معرفت به مخالفت برخاسته اند. این پژوهش با مطالعه بر متون مهم عرفانی که در آن ها استعاره های هنجارگریز به کار رفته و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای ریشه ها و عوامل شکل گیری استعاره های هنجارگریز را در زبان شارت بررسی می کند و می کوشد از این طریق، زمینه دریافت درست مفاهیم متون عرفانی را فراهم سازد. از مهم ترین یافته های این پژوهش آن است که گسترش تفکر ملامتیه و نفوذ آن در ساحت شعر عرفانی فارسی، رواج شعرهای وصف معشوق در مجالس سماع و ترجیح معنای نسبی کلمات بر معنای اصلی از مهم ترین عوامل و ریشه های شکل گیری استعاره های هنجارگریز در شعر عرفانی فارسی است.کلیدواژه ها
عرفان, زبان اشارت, استعاره, هنجارگریزی, ملامتیهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.