دره میرحیدر - استاد جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مرجان بدیعی ازنداهی - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
یاشار ذکی - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
فاطمه سادات میراحمدی - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران

طی بروز انقلاب فضایی­ کمی در علم جغرافیا، تحول هایی در اندیشه و روش­شناسی این علم به وجود آمد. این دیدگاه بر شاخه­های تخصصی جغرافیا به شکل های گوناگون تاثیر گذاشت. جغرافیای سیاسی در دهه­های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ همچنان جهت گیری سنتی یعنی دیدگاهی محیطی و ناحیه­ای داشت، اما پس از وقفه ای طولانی، انقلابی در آن ایجاد شد. درواقع، زمانی دیدگاه فضایی­ کمی در پژوهش­های جغرافیای سیاسی به کار گرفته شد که روند تکاملی خود را در دیگر شاخه­های جغرافیا طی کرده بود و از درون آن، رویکردهای فضایی و سیستمی بیرون آمده و جغرافیای رفتاری متاثر از آن شکل گرفته بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی بررسی می­کند که چرا دیدگاه فضایی با تاخیر در مطالعه های جغرافیدانان سیاسی به کار گرفته شد و پس از آن نیز در دهه ۱۹۷۰ از محوریت مطالعه ها خارج شد. نتایج نشان می­دهد عواملی مانند ناسازگاری پژوهش­های بنیادی با روش پوزیتیویستی در جغرافیای سیاسی؛ تناسب نداشتن نظریه­های محوری در دیدگاه فضایی- کمی با مسائل مطرح در جغرافیای سیاسی؛ نادیده گرفتن قدرت و سیاست در دیدگاه فضایی موجب شدند این دیدگاه با تاخیر به مطالعه های جغرافیدانان سیاسی وارد شود. همچنین تغییر الگو در علم جغرافیا در دهه ۱۹۷۰ و تغییر در نظام بین­الملل، موجب شد دیدگاه فضایی در دهه ۱۹۷۰ از محور مطالعه های جغرافیدانان سیاسی خارج شود؛ هرچند امروزه جایگاه خود را به عنوان یکی از دیدگاه­های مطرح حفظ کرده است.

جغرافیای سیاسی, دیدگاه فضایی, روش کمی, رویکرد سیستمی, رویکرد علم فضایی