ام البنین حسین زاده - استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، ساری، ایران

هدف این پژوهش معرفی رویکرد سازه­گرایی زیباگرایانه به عنوان رویکرد نوینی در حوزه­ی مطالعات تعلیم و تربیت اسلامی است. به این منظور و در ذیل معرفی این رویکرد، به بررسی گزاره­های قرآن در باب تربیت، انسان و مفهوم زیبایی و دلالت­های آن در گزاره­های مبنایی تربیت اسلامی پرداخته شده است. در فلسفه­ی اسلامی، تربیت به معنای ربوبی شدن یا خداگونگی و در قرآن، انسان نماینده­ی خداوند در زمین و خدا صاحب نام­های زیبا، منشا زیبایی و دوستدار آن معرفی شده است. از این منظر، در قرآن کریم، زیبایی به اهداف غایی حیات انسان گره خورده است. نیل به زیبایی در قرآن، بالاترین مرتبه­ی کمال و دلیل آفرینش حیات و مرگ آدمی، آزمودن او از نظر میزان زیبایی اعمال او بیان شده است. بر اساس این نگاه ویژه و این جایگاه بنیادین است که تبیین گزاره­های مبنایی مفهوم زیبایی در قرآن و دلالت­های آن در تعلیم و تربیت اسلامی از اهمیتی ویژه­ای برخوردار است. در راستای این هدف، در این پژوهش، با استفاده از سه روش­ تحلیل محتوای کیفی، تحلیل شبه استعلایی و تحلیل و تفسیر مفهومی، به تبیین رویکرد سازه­گرایی زیباگرایانه، به عنوان یک رویکرد جدید در حوزه­ی مطالعات تعلیم و تربیت اسلامی پرداخته شده است. این ایده نتیجه­ی توسعه­ی رویکرد جدید ­سازه­گرایی واقع­گرایانه، در حوزه­ی مباحث مربوط به زیبایی­شناسی در آموزه­های قرآن است. از این منظر و بر اساس آموزه­های اسلام در قرآن، به لحاظ وجودشناسی، زیبایی­ها در جهان، مستقل از ادراک و توجه آدمی وجود دارند. این پیش­فرض، همچنین، شامل وجود خداوند به عنوان زیبایی مطلق می­شود. از منظر معرفت­شناسی، در ایده­ی سازه­گرایی زیباگرایانه، زیبایی امری قابل دستیابی، برخوردار از معیارهای قابل تعریف و بنابراین قابل انتقال و قابل تعلیم است. از منظر انسان­شناسی، مهم­ترین بخش رویکرد سازه­گرایی زیباگرایانه، خصیصه­ی عاملیت در انسان است که به عنوانی موجودی عامل، مختار و تصمیم­گیرنده، قادر است به هدف نیل و تشبه به زیبایی مطلق، در حد موجودیت خود و در مسیر آن، بر حسب ادراک، احساس، زبان و بافت ویژه­ای که در آن زیست می­کند، سازه­های ذهنی خود را از آن زیبایی مطلق خلق کند و گام به گام به هدف نهایی آدمی که تشبه به زیبایی مطلق است نزدیک­تر شود.

قرآن, انسان, زیبایی, تربیت اسلامی, سازه گرایی واقع گرایانه, سازه گرایی زیباگرایانه