محمد اسماعیل صداقت - دانشجوی دکتری دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
یحیی امام - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز

یکی از راه­های جلوگیری از کاهش عملکرد گندم نان در شرایط محدودیت آب، استفاده از تنظیم کننده­های رشد است. به همین منظور، اثر سه نوع تنظیم کننده رشد (سایکوسل، اسید سالیسیلیک و براسینواسترویید) بر رشد و عملکرد چهار رقم گندم (چمران، شیرودی، پیشتاز و سیروان) در تیمارهای آبیاری معمول و قطع آبیاری پس از گلدهی، مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی (۹۴-۱۳۹۳ و ۹۵-۱۳۹۴) اجرا شد. نتایج نشان داد که قطع آبیاری باعث کاهش معنی­دار تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه ارقام گندم در مقایسه با آبیاری معمول گردید. در بین اجزای عملکرد، کمترین اثر قطع آبیاری بر وزن هزار دانه (۲/۱۱ درصد) و بیشترین اثر آن بر عملکرد بیولوژیک (۲/۲۵ درصد) مشاهده شد. محلول پاشی تنظیم کننده­های رشد، به ویژه سایکوسل، باعث افزایش تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و عملکرد دانه ارقام گندم شده و پس از آن، به ترتیب اسید سالیسیلیک و براسینواسترویید، بدون تفاوت معنی دار نسبت به یکدیگر، قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه تحت تاثیر تیمار سایکوسل در دو سال آزمایش (به ترتیب ۳۶۹۶ و ۴۴۳۹ کیلوگرم در هکتار)  بدست آمد. همچنین بیشترین عملکرد دانه از رقم سیروان در دو سال آزمایش (به ترتیب ۳۶۰۸ و ۴۴۴۸ کیلوگرم در هکتار) مشاهده گردید. نتایج این آزمایش نشان داد که اگر چه قطع آبیاری باعث کاهش عملکرد و اجزای آن شد، لیکن محلول پاشی تنظیم کننده­های رشد باعث جبران بخشی از کاهش عملکرد ناشی از تنش خشکی گردید که میزان آن برای سایکوسل، اسید سالیسیلیک و براسینواسترویید به ترتیب ۳/۳۱، ۵/۲۳ و ۲/۲۳ درصد بود. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که استفاده از تنظیم کننده­های رشد می­تواند جهت افزایش تحمل ارقام گندم به تنش خشکی انتهای فصل مورد توجه قرار گیرد.

Brasinosteroeid, Bread wheat, Cycocel, Harvest index, Leaf area and Salicylic acid., اسید سالیسیلیک, براسینواسترویید, سایکوسل, شاخص برداشت, سطح برگ و گندم نان.