پایداری عملکرد دانه ژنوتیپهای نخود به صورت کاشت پائیزه با استفاده از روش های ناپارامتری
- سال انتشار: 1401
- محل انتشار: مجله تولید گیاهان زراعی، دوره: 14، شماره: 4
- کد COI اختصاصی: JR_EJCP-14-4_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 134
نویسندگان
بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی،
کارشناس ارشد مدیریت جهاد کشاورزی کوهدشت
کارشناس ارشد مدیریت جهاد کشاورزی خرم آباد
چکیده
سابقه و هدف: نخود یکی مهم ترین حبوبات در ایران است و تقریبا ۸۴ درصد از حبوبات غذایی را به خود اختصاص داده است. عملکرد دانه نخود به شدت تحت تاثیر محیط قرار میگیرد و به نژادگران اغلب پایداری ژنوتیپهای با عملکرد بالا را در محیطهای مختلف، پیش از معرفی به عنوان رقم بررسی میکنند. مطالعه دقیق ماهیت برهم کنش ژنوتیپ با محیط، امکان شناسایی ژنوتیپهای پایدار و سازگار را برای بهنژادگران فراهم میآورد و همواره یکی از موضوعات مهم در تولید و آزادسازی ارقام جدید پایدار و پر محصول در طرحهای بهنژادی بوده است. تطابق و وفقپذیری ژنوتیپهای نخود نسبت به شرایط محیطی برای سازگاری تولید محصول در سالها و مکانهای مختلف مهم است. وجود برهم کنش ژنوتیپ و محیط ارزش ژنوتیپها را در مکانهای مختلف تحت تاثیر قرار میدهد. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه ژنوتیپها و ارقام نخود در چهار محیط و شناسایی ژنوتیپهای پایدار و پرعملکرد در شرایط کاشت پاییزه دیم انجام پذیرفت.مواد و روش ها: در این تحقیق دوازده رقم و ژنوتیپ پیشرفته نخود طی دو سال زراعی (۱۳۹۷-۱۳۹۵) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مناطق نیمه گرم (کوهدشت) و معتدل (خرم آباد) استان لرستان کشت شدند. روش های ناپارامتری مختلف جهت برآورد پایداری ژنوتیپها شامل آمارههای ناپارامتری هان Si(۱)، Si(۲)، Si(۳) وSi(۶) ، آمارههای تنارازو NPi (۱)،NPi(۲) ،NPi(۳) و NPi(۴)، آماره پایداری میانگین رتبه(R)، آمارههای پایداری کتاتا و همکاران (σr، σmy)، آماره پایداری کانگ (Ysi)، آمارههای پایداری فوکس (TOP،MID و LOW) و شاخص پایداری ژنوتیپ (GSI) استفاده شد. به منظور شناخت بهتر روابط بین آمارههای مختلف، از روش تجزیه به مولفههای اصلی استفاده شد.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثرات اصلی محیط (شامل مکان، سال و مکان × سال) و ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال یک درصد و اثرات اصلی ژنوتیپ، مکان × ژنوتیپ و سال × ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به ترتیب ۴۸/۶ ،۴/۷۷ و ۰۳/۱۳ درصد از مجموع مربعات کل را به خود اختصاص دادند. بایپلات مولفه اصلی اول (PC۱) در مقابل مولفه اصلی دوم (PC۲) آمارههای پایداری ناپارامتری مورد مطالعه را در سه گروه طبقهبندی کرد. بر اساس آمارههایNPi(۱) ،NPi(۲) ، NPi(۳) وNPi(۴) ژنوتیپهای با کم ترین مقادیر به عنوان ژنوتیپهای پایدار در نظر گرفته میشوند. بر اساس آماره NPi (۱) ژنوتیپهای G۱،G۶ و G۹ به عنوان پایدارترین و ژنوتیپهای G۳ و G۵ به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپها شناخته شدند. بر اساس پارامترهای NPi(۲) و NPi(۴) ژنوتیپهای G۱، G۱۰ وG۹ پایدارترین و ژنوتیپهای G۵، G۱۲ و G۴ ناپایدارترین بودند. بر اساس نتایج حاصله دو مولفه اصلی اول و دوم ۶۸ درصد (به ترتیب ۴۲ و ۲۶ درصد به وسیله مولفه اصلی اول و دوم) از واریانس متغیرهای اصلی را توجیه کردند. تجزیه خوشهای میانگین عملکرد دانه و آمارههای ناپارامتری، ژنوتیپهای نخود را در دو گروه اصلی قرار داد. کلاستر اول شامل میانگین عملکرد دانه (MY)، TOP، MID،σr و σmy بودند. کلاستر دوم شامل چهار زیر کلاستر بود. نتیجه گیری: بر اساس آمارههای Si(۱)، Si(۲) ، Si(۳) و Si(۶) ژنوتیپهای G۱، G۱۰ و G۹ با کم ترین مقادیر، به عنوان پایدارترین ژنوتیپها شناخته شدند. ژنوتیپهای G۱ و G۹ با کم ترین میزان GSI به عنوان بهترین ژنوتیپها از نظر عملکرد دانه و پایداری شناسایی شدند. بر اساس پارامترهای دارای مفهوم دینامیک پایداری، ژنوتیپهای G۱،G۱۰ و G۹ به عنوان ژنوتیپهای پایدار با عملکرد بالا معرفی شدند.کلیدواژه ها
برهمکنش ژنوتیپ × محیط, تجزیه کلاستر, سازگاری, نخوداطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.