مژگان حشمتی - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
مهدی رضائی - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، ایران
حسن قربانی قوژدی - مربی گروه مهندسی کشاورزی، مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد
علی دادار - استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان شمالی، سازمان تحقیقات،آموزش و ترویج کشاورزی، بجنورد

استان خراسان شمالی از جمله مناطق مهم انگور­کاری دیم ایران می باشد. تنوع ارقام انگور این منطقه کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش تنوع ژنتیکی ۲۵ انگور از ارقام محلی با ویژگی برگی و نشانگر ISSR و RAPD مورد بررسی قرار گرفت. بالاترین ضریب تغییرات به میزان ۳۱/۹۹ و ۰۳/۸۶ درصد به ترتیب در صفات تراکم کرک بین رگبرگ روی برگ و زیر برگ مشاهده شد. انگور­ها در تجزیه خوشه­ای بر اساس صفات برگی به چهار گروه تقسیم­بندی شدند. نتایج نشان داد که ارقام محلی کج­انگور و یاقوتی، عسگری­سفید و گلین­بارماقی، قزل­اوزم و خلیلی­قرمز ویژگی­های برگی نسبتا مشابهی باهم دارند. در ۲۵ رقم انگور از ۱۰ آغازگر ISSR و ۱۰ آغازگر RAPD در مجموع به ترتیب ۱۰۳ و ۱۱۳ باند بدست آمد. آغازگر UBC۸۸۸ از ISSR با ۱۳ باند و OPK از RAPD با ۱۴ باند بیشترین تعداد باند را داشتند. فاصله ژنتیکی در ماتریس عدم تشابه در نشانگرهای RAPD بین ۴/۰ تا ۹/۰ و در نشانگرهای ISSR  از  ۲۳/۰ تا ۷۸/۰ متغیر بود. بیشترین شباهت بین ارقام محلی­ کج انگور با سبز انگور، یسرقین و فخری و خلیلی­قرمز با سیاه دیررس دیده شد. تجزیه کلاستر و تجزیه به مولفه اصلی با هر دو نشانگر، ارقام را به چهار گروه مجزا تقسیم نمود. طبق نتایج هر دو نشانگر، دو رقم خوش ناو و خلیلی زرد در فاصله دورتری نسبت به سایر ارقام قرار داشتند. ارقام محلی انگور مورد مطالعه از تنوع نسبتا بالایی برخوردار بودند که می­توان از آنها در کارهای اصلاحی و حفظ ژرم­پلاسم بهره برد.

انگور, تنوع ژنتیکی, رقم, صفات مورفولوژیکی, نشانگر ژنتیکی