مرتضی محمدپور جابری - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
عیسی ابراهیم زاده - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان، ایران
مجتبی رفیعیان - دانشیار گروه شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
رامین ساعد موچشی - مدرس گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران

در عصر حاضر که با خصیصه های عدم قطعیت، نوآوری و پیچیدگی مسائل شناخته می شود، نظام برنامه ریزی سنتی با چالش های متنوعی مواجه است. یکی از ضعف های نظام برنامه ریزی منطقه ای رایج، عدم شناسایی، تحلیل و به کارگیری عوامل کلیدی توسعه منطقه است؛ از این رو، پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل کلیدی توسعه استان خراسان شمالی با رویکرد آینده نگاری راهبردی انجام گرفته است. این پژوهش، با رویکردی آینده نگرانه از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع بهره برده و جهت تحلیل داده ها از نرم افزار میک مک استفاده شده است. نتایج تحلیل اثرگذاری عوامل، بیانگر وضعیت ناپایدار در سیستم منطقه خراسان شمالی است. با بهره گیری از نتایج حاصل از این پژوهش و تحلیل عوامل اولیه، ۱۷ عامل کلیدی در توسعه منطقه شناسایی شدند. از بین این عوامل، توسعه جاده های اصلی جدید جهت پیوندهای فرااستانی، وجود قلمروهای روستایی یکپارچه، موقعیت ژئوپلتیک استان نسبت به محور آسیایی شرق، ارتقاء جاده های فرعی درون استانی در راستای توسعه نظام سکونتگاهی، تعادل نسبی در راس نظام شهری استان، تقویت بازارچه های مرزی و تنوع بخش های اقتصادی با عملکرد متوسط عوامل کلیدی استراتژیک هستند که می توانند به عنوان مبنای ترسیم سناریوها و تخصیص فضایی در سطح استان مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه این مطالعات و شناخت عوامل کلیدی، مبنایی است برای سیاست گذاری پایدار توسعه فضایی در آینده استان که می تواند تمامی اقدامات و سناریوسازی های بخشی و فضایی سطوح محلی را در درون خود یکپارچه سازی نماید.

آینده نگاری راهبردی, توسعه منطقه ای, عوامل کلیدی, پایداری سیستم, خراسان شمالی