پژوهشی بر تزیینات معماری دوره غزنوی
- سال انتشار: 1396
- محل انتشار: فصلنامه پژوهش های تاریخی، دوره: 9، شماره: 4
- کد COI اختصاصی: JR_JHRU-9-4_006
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 511
نویسندگان
دانشیار باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان، ایران
چکیده
وجود بناهای تاریخی غزنویان در مناطقی مانند غزنه، لشکری بازار و بلخ که برخی به شکل نیمه مخروبه باقی مانده است یا نام آنها در منابع تاریخی و ادبی معتبر درج شده است، همگی نشان دهندهعظمت این تمدن، به ویژه در خلال سال های حکومت سلطان محمود (۳۷۸تا۴۲۱ق/۹۸۸تا۱۰۳۰) و فرزندش مسعود (۴۲۱تا۴۳۲ق۱۰۳۰تا۱۰۴۰/م) است. این فعالیت های چشمگیر عمرانی در ساخت مناره ها، کاخ ها، مدرسه ها، مسجدها، باغ ها و بناهای تدفینی با آرایه های متنوع و زیبا تجلی کرده اند و بر اهمیت تزیینات معماری در آراستن بناهای دوره مذکور تاکید می کنند؛ ازآن جمله باید به کاربرد گسترده حجاری هایی با مرمر (رخام)، آجرکاری های متنوع با تکنیک تراش و قالبی، کاشی های یک رنگ با نقوش برجسته، دیوارنگاره ها، گچ بری ها و آثار چوبی در تزیینات معماری اشاره کرد که از میزان علاقه مندی و تسلط هنرمندان این دوره تاریخی نشان دارند؛ بنابراین معرفی انواع این تزیینات و نحوه کاربرد آنها در بناهای برجای مانده از دوره غزنوی، هدف این مقاله است. درواقع مقاله درصدد پاسخ گویی به چیستی نقوش گیاهی و هندسی و کتیبه ها و ترکیب بندی های به کاربرده شده در این تزیینات است. روش یافته اندوزی با استناد به منابع مکتوب و سایت های معتبر اینترنتی بوده است که به روش تاریخی توصیفی به انجام رسیده است. نتیجه مطالعات نشان می دهد در تزیینات مذکور، طرح ها و نقش ها شامل انواع کتیبه های ظریف به خط کوفی و قلم نسخ، نقوش نمادین (قندیل)، آرایه های گیاهی موزون و درهم تنیده (اسلیمی و ختایی)، نقوش هندسی همچون گره های شش و هشت و پیلی، انواع جانوران و پرندگان مانند اسب، فیل، شیر، عقاب و...، نقش انسان و موجودات ترکیبی با موضوعاتی نظیر صحنه نبرد، بزم و ردیف حیوانات در حال حرکت است. این تزیینات بیشتر در کادرهای محرابی شکل، قاب بندی های مداخل و هندسی و حاشیه ها، ترکیب و تکرار شده است.کلیدواژه ها
غزنویان, تزیینات معماری, طرح و نقش, ترکیببندیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.