رسول قربانی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز
محمد جام کسری - جغرافیا و برنامه ریزی شهری
ملیحه میرزابکی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز

طرح­های جامع شهری مهم­ترین ابزار هدایت و ساماندهی نظام­مند شهرها، آشکارترین نمود شهرسازی نوین در ایران محسوب می­شوند که از اواسط دهه۱۳۴۰ شمسی در مواجهه با نارسایی­های کالبدی- فضایی شهرهای کشور به­کار گرفته شدند و علی­رغم نزدیک به نیم قرن سابقه طرح­های توسعه شهری و فراز و نشیب­هایی که در تهیه و اجرای این طرح­ها وجود داشته، فرایند ارزیابی به مثابه ابزاری مدیریتی در راستای تحقق اهداف و موفقیت طرح­های جامع تاکنون جایگاه مناسب و لازم را در نظام برنامه­ریزی نیافته است. بنابراین، نقاط قوت و ضعف آن­ها  به­طور علمی شناسایی نشده و بازخورد آن در نظام برنامه­ریزی انعکاس نیافته و علی­رغم تداوم تهیه طرح­های مختلف شهری، کمبودهای مزبور که ناشی از حلقه مفقوده ارزیابی در فرایند برنامه­ریزی کشور است، همچنان پابرجا مانده است. بنابراین، برای نیل به یک برنامه­ریزی پویا، مستمر، منعطف و مبتنی بر واقعیات، ارزیابی طرح­های توسعه شهری گامی است ضروری که نمی­توان اهمیت آن را نادیده گرفت. مقاله حاضر به منظور بررسی نارسایی طرح­های جامع شهری در رسیدن به اهداف و ارزیابی تحقق­پذیری آن­ها به رشته تحریر درآمده است. در این تحقیق، سعی شده از شیوه­ای جدید در ارزیابی طرح­های جامع استفاده شود. در این شیوه با استفاده از روش ارزیابی تحلیل دستیابی به اهداف (Goal-Achievement analysis) و با بهره­گیری از دانش و ابزار سیستم­های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، علاوه بر استفاده از روش انطباق سرانه­ای، به تطبیق مکانی و مغایرت­های صورت گرفته در تحقق اهداف کالبدی نیز پرداخته شده است. نتایج تحقیق بیانگر آنست که گسترش شهر در طول دوره طرح در ابعاد مختلف اعم از محدوده، جهات توسعه، استقرار مکانی کاربری­ها، تراکم­های شهری از پیشنهادات طرح تخطی نموده و سازمان اجرایی ناظر برآن نتوانسته است گسترش شهر را با پیشنهادات طرح منطبق سازد.

توسعه شهری, طرح جامع, ارزیابی, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهر بناب