ادیبه نیلی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان، رشت، ایران
بابک ربیعی - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان، رشت، ایران
مهرزاد اله قلی پور - استادیار پژوهش، بخش اصلاح و تهیه بذر، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
علی اکبر عبادی - استادیار پژوهش، بخش اصلاح و تهیه بذر، موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

هدف از این تحقیق، ارزیابی تنوع و روابط ژنتیکی بین ۵۷ رقم برنج موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور شامل ۲۶ رقم بومی ایرانی، ۱۳ رقم اصلاح­شده ایرانی و ۱۸ رقم وارداتی بود کهبا استفاده از ۳۸ نشانگر ریزماهواره پیوسته با ویژگی­هایکمی و کیفی روی کروموزوم ۶ برنج انجام شد. در مجموع ۲۸۱ آلل در ژنوتیپ­های مورد مطالعه شناسایی شد و تعداد آلل­ها در هر جایگاه ریزماهواره از دو تا یازده آلل متغیر بود. میانگین تعداد آلل­های مشاهده شده و موثر به­ترتیب ۳۹/۷ و ۱۵/۵ آلل و میانگین تنوع ژنی نئی، شاخص تنوع شانون و میزان اطلاعات چندشکلی نیز به­ترتیب ۷۵۲/۰، ۶۸۵/۱ و ۷۴۱/۰ به­دست آمد که نشان­دهنده وجود تنوع بالا بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه بود. برآورد شاخص­های تنوع جهت مقایسه نشانگرهای مطالعه­شده نشان داد که به­ترتیب نشانگرهایRM۵۱۰ ، RM۲۲۵، RM۳۱،RM۴۰۲، RM۵۲۸، RM۲۰۴، RM۱۶۲، RM۵۸۴ وRM۳ با دارا بودن بالاترین مقادیر تنوع در جمعیت مورد مطالعه، به­عنوان موثرترین نشانگرها جهت بررسی تنوع ژنتیکی در برنج بودند. ارزیابی تشابه ژنتیکی بین ارقام بومی، اصلاح­شده و وارداتی برنج نشان داد که بیشترین تشابه بین ارقام بومی و اصلاح­شده و کمترین تشابه بین ارقام اصلاح­شده و وارداتی وجود داشت. تجزیه خوشه ای به روش UPGMA بر اساس ضریب تشابه جاکارد، ۵۷ رقم مورد مطالعه را در چهار گروه جداگانه قرار داد، به­طوری­که ارقام بومی، اصلاح شده و وارداتی تا حدود زیادی از هم تفکیک شدند. بنابراین، بر اساس نتایج این تحقیق پیشنهاد می­شود که ضمن استفاده از نشانگرهای RM۵۱۰، RM۲۲۵، RM۳۱،RM۴۰۲، RM۵۲۸، RM۲۰۴، RM۱۶۲، RM۵۸۴ وRM۳به­عنوان نشانگرهای کارامد و آگاهی­بخش در مطالعات مربوط به تعیین تنوع ارقام برنج، از تلاقی بین ارقام موجود در گروه­های دورتر حاصل از تجزیه خوشه­ای نیز می­توان برای تهیه ارقام جدید دارای ویژگی­های کمی و کیفی متنوع استفاده کرد.

ارقام بومی, نشانگر ریزماهواره, ویژگی هایکمی و کیفی