زهرا ملک محمدی
حسین صبوری
عباس بیابانی
ابراهیم هزارجریبی

شناخت تنوع ژنتیکی و طبقه بندی ذخایر توارثی یکی از فعالیت های مهم در زمینه ی­ به نژادی و حفظ ذخایر ژنتیکی در گیاهان است. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی در ۴۸ ژنوتیپ سویا، تکثیر مکان های ژنی با استفاده از ۱۰ آغازگر ISSR در آزمایشگاه ژنتیک و اصلاح نباتات دانشکده ی کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبدکاووسانجام شد. از تعداد ۶۸ قطعه ای که در کل ارقام تولید شد ۳۴ قطعه چند شکل بودند. تعداد باندهای چند شکل از ۲ تا ۵ به ازای هر آغازگر متفاوت بود. بیشترین باندهای چند شکل مربوط به آغازگر PRl-۴ بود. مقادیر PIC بین ۱۴۷/۰ تا ۰۵۸/۰ و شاخص نشانگری بین ۳۹/۸ تا ۶۵/۱ در آغازگرها متغیر بود. بیشترین و کمترین میزان چندشکلی به­ترتیب به آغازگر ۲-PRl با ۶۶/۶۶ درصد و آغازگر PRl-۵ با ۵۷/۲۸ درصد تعلق داشت. آغازگر PRl-۵ بیشترین میزان شاخص شانون را با مقدار ۶۷۸/۰ و آغازگر PRl-۱ کمترین میزان شاخص شانون را با مقدار ۴۶۷/۰ نشان دادند. بیشترین میزان تنوع ژنتیکی در آغازگر PRl-۵ با مقدار ۴۸۵/۰ و کمترین میزان تنوع ژنتیکی در آغازگر PRl-۱ با مقدار ۳۰۰/۰ مشاهده شد. بیشترین تعداد آلل موثر برای آغازگر PRl-۵ با مقدار ۹۴۳/۱ و کمترین تعداد آلل موثر برای آغازگرPRl-۱ با مقدار ۴۷۹/۱ به دست آمد. بیشترین میزان شاخص نشانگری مربوط به آغازگر PRl-۶ با مقدار ۳۹/۸ به دست آمد که نشان دهنده قدرت تفکیک بالاتر این آغازگر نسبت به سایر آغازگرها است و کمترین شاخص نشانگری در آغازگر PRl-۵ با مقدار ۶۵/۱ مشاهده شد. ۴۸ ژنوتیپ مورد مطالعه با استفاده از تجزیه ی­ خوشه ای به روش UPGAM و ضریب تشابه ژاکارد در چهار گروه مجزا گروه بندی شدند. نتایج حاصل نشان داد نشانگر ISSR سیستم نشانگری قابل اطمینان برای آشکارسازی سطح بالایی از چندشکلی است و می توان از آن در بررسی تنوع ژنتیکی و انجام برنامه های اصلاحی در سویا استفاده نمود.

Genetic diversity, ISSR marker, Polymorphism, Soybean, تنوع ژنتیکی, چندشکلی, سویا, نشانگر ISSR