ابراهیم کریمی سنگچینی - دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
مجید اونق - استاد، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
امیر سعدالدین - دانشیار، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
ناصر طهماسبی پور - استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان
حسین رضایی - استادیار، گروه علوم اقتصاد، دانشگاه پیام نور واحد دامغان

در این مقاله، به پژوهش انجام شده برای بررسی عوامل موثر بر مشارکت مردمی در طرح ­های آبخیزداری و پیش بینی سطح پذیرش مردمی از سناریوهای مدیریت پوشش­گیاهی در حوضه رودخانه حبله ­رود پرداخته می­ شود. رودخانه حبله ­رود در استان­ های سمنان و تهران قرار گرفته و از جمله حوضه­ های بین استانی در سطح کشور است. سناریوهای مدیریتی مورد بررسی شامل وضع موجود، تراس­ بندی، تاغ ­کاری، پوشش­ گیاهی جوامع رودخانه، علوفه ­کاری، کپه­ کاری، کنتورفارو، درخت کاری، قرق، بذرپاشی، بذرکاری، باغ­کاری و اگروفارستری هستند. طی مصاحبه حضوری با بهره ­برداران حوضه، برای هر فرد به تفکیک پرسشنامه ­ای تکمیل شد. روایی و پایایی پرسشنامه­ ها مورد آزمون قرار گرفت. با توجه به رابطه کوکران و با روش نمونه­ گیری انتساب متناسب به ۳۷۹ آبخیزنشین از جامعه آبخیزنشینان حوضه مراجعه شد. وضعیت نقش عوامل موثر بر مشارکت مردمی به تفکیک بخش ­های حوضه بررسی شد. احتمال پذیرش مردمی فعالیت های آبخیزداری با روش توزیع احتمالاتی دوجمله ­ای بررسی شد. سیاست های حمایتی مالی دولت به عنوان موثرترین عامل در مشارکت مردمی حوضه حبله­ ‎رود شناخته شد. این عامل از نظر مردم ساکن در بخش ­های سرخه و ایوانکی، بیشترین امتیاز را داشت. مشارکت مردمی در چهار شکل حمایت اجتماعی، مشارکت نیروی انسانی، مشارکت مالی و مشارکت نیروی انسانی و مالی با هم بررسی شد. نتایج نشان می ­دهد که سناریوهای اگروفارستری و باغ­کاری بیشترین مشارکت نیروی انسانی و مالی (بیشترین درصد مشارکت در بخش­ های مرکزی فیروزکوه و مرکزی دماوند) را به خود اختصاص می­ دهند. نتایج حاصل از توزیع دوجمله­ ا ی نشان می­ دهد که سناریوهای اگروفارستری و باغ­کاری از دیدگاه بهره ­برداران حوضه بیشترین پذیرش مردمی را دارند. نتایج این پژوهش قابل استفاده به وسیله مدیران و تصمیم­ گیران آبخیز برای حفظ منابع آب و خاک و افزایش قابلیت اجرایی فعالیت­ های مدیریتی، در مقیاس آبخیز است.

توزیع احتمالاتی دوجمله ای, جوامع محلی, حوضه بین استانی, روایی و پایایی پرسشنامه, مشارکت نیروی انسانی و مالی