سارا منتظری - گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران
علی افخمی - استاد زبانشناسی دانشگاه تهران
عطیه کامیابی گل - استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

درک معنایی اسامی مرکب از جمله موضوعاتی است که در چارچوب نظری زبان­شناسی شناختی مطرح می­شود. اسامی مرکب با توجه به رابطه معنایی پایه­های کلمات مرکب به چهار گروه تقسیم  که با توجه به معیار وجود یا عدم وجود هسته معنایی، دو گروه اصلی اسامی مرکب درون­مرکز و برون­مرکز در این پژوهش مورد بررسی قرار می­گیرند. فهرستی از این اسامی به صورت کتابخانه­ای از متون مختلف گردآوری شد و برای آزمون این پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. پس از بررسی آزمون­های متعدد درک زبانی، آزمون جفت کردن تعریف کلمه مورد استفاده قرار گرفت و در قالب برنامکی در تلفن همراه هوشمند بر روی فارسی­آموزان سطح میانه مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی­زبانان (آزفا) دانشگاه فردوسی مشهد به مرحله اجرا رسید. در مجموع، ۸۸۸ داده به­دست آمده از آزمون (۳۷ آزمودنی که ۲۴ تعریف را با اسم مرکب مورد نظر جفت نمودند) توصیف و با آزمون­های آماری استاندارد تحلیل شدند. سرانجام، یافته­های آزمون­های آماری تی و پیرسون نشان دادند که به­دلیل وجود هسته معنایی در اسامی مرکب درون­مرکز، میزان درک معنایی فارسی­آموزان از اسامی مرکب درون­مرکز بیشتر از اسامی مرکب برون­مرکز است و همچنین درک آن­ها از اسامی مرکب درون­مرکز با سرعت بیشتری نسبت به اسامی مرکب برون­مرکز انجام می­شود. از طرفی، میان درک فارسی­آموزان از اسامی مرکب درون­مرکز و برون­مرکز رابطه همبستگی وجود دارد؛ بنابراین، وجود نوعی رابطه در اسامی مرکب درون­مرکز نسبت به اسامی مرکب برون­مرکز سریع­تر فهمیده می­شود و در نتیجه، نظریه رقابت میان رابطه­ها در اسامی مرکب (کارین) تایید می­شود.

درک, اسامی مرکب, درون مرکز و برون مرکز, فارسی آموزان, نظریه کارین