تحلیل و بررسی فرآیند حصول ادراک عقلی از دیدگاه صدرالمتالهین
- سال انتشار: 1391
- محل انتشار: فصلنامه حکمت و فلسفه، دوره: 8، شماره: 30
- کد COI اختصاصی: JR_WPH-8-30_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 245
نویسندگان
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده
صدرالمتالهین (برخلاف ابنسینا و سهروردی) در ادراک حسی و خیالی قائل به خلاقیت نفس است، درحالیکه درباره فرآیند ادراک عقلی در آغاز، دارای آرای متفاوت و متعارض است. مهمترین آرای او در این زمینه در قالب سه رویکرد قابل ذکر است: نخست، مشاهده مثل نوریه از دور؛ دوم، افاضه واهبالصور بر سبیل رشح (با قرائت صدرایی) و سوم، اندکاک در ذات الهی بر سبیل فنا. گرچه صدرالمتالهین رویکرد اخیر را نظر نهایی خویش اعلام کرده اما در جمع این سه رویکرد، توجیههای مختلفی از سوی شارحان معاصر حکمت متعالیه ابراز شده است. از نظر نگارنده، جامعترین وسازگارترین این توجیهها بر اساس ساختار فکری ملاصدرا، این است که ملاصدرا (بنا بر اصل تشکیک در وجود) هر یک از موارد فوق را مرتبهای از مراتب ادراک عقلی دانسته و معتقد است که در مراتب اولیه تعقل، نفس بهدلیل ضعف، صور عقلیه را از دور مشاهده میکند. در مرحله بعدی، نفس استکمال یافته و بر اثر اتحاد با صور عقلیه (در سیر صعودیاش) فیضهایی را دریافت می کند. در مرحله آخر، نفس در اوج استکمال و فنای قدسی، خلاق صور عقلیه میگردد. لذا از قرائن کلمات او بر میآید که هرچه نفس ضعیفتر باشد، ادراک عقلانیاش ضعیفتر و محدودتر خواهد بود و بالعکس هرچه شدیدتر و کاملتر باشد، از تعقل عمیقتری برخوردار میشود. بنا بر این تبیین، مرحله اعلای تعقل مختص راسخین در علم و انسانهای کامل میباشد.کلیدواژه ها
تعقل, مشاهده, افاضه, اندکاک, نفس, عوالم سهگانه وجود, مراتب سهگانه ادراک, صدرالمتالهیناطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.