ارزیابی ویژگیهای هیدروژئوشیمیایی و روند تکاملی آب های زیرزمینی دشت جاجرم، شمال شرق ایران
- سال انتشار: 1399
- محل انتشار: فصلنامه محیط زیست و مهندسی آب، دوره: 6، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_JEWE-6-3_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 371
نویسندگان
استادیار، گروه زمین شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمینشناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
دانشیار، گروه زمینشناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
چکیده
دشت جاجرم در استان خراسان شمالی و به لحاظ منطقهبندی ساختاری در شمال حوضه کویر مرکزی و در جنوب سلسله جبال البرز واقعشده است. هدف از این مطالعه بررسی عوامل موثر در روند تکاملی و ویژگیهای هیدروژئوشیمیایی منابع آبی دشت جاجرم بود. جهت دستیابی به این هدف، ۲۰ نمونه آب از چاههای دشت برداشت و پارامترهای فیزیکی از قبیل pH، T.D.S، EC و شوری در محل نمونهبرداری در منطقه توسط مولتی متر اندازهگیری شد. علاوه بر این ویژگیهای شیمیایی آبهای سطحی ورودی دشت نیز ارزیابی شد. آنالیز هیدروژئوشیمیایی دادهها در آزمایشگاه به روش پلاسمای القایی صورت گرفت و تجزیهوتحلیلهای آماری و مدلسازی در محیط نرمافزارهای Chemistry و AqQA انجام شد. بر اساس نمودار پایپر تیپ اغلب آبهای زیرزمینی در این دشت جزو رخساره سدیک و تیپ کلروره بوده و در برخی نمونهها نیز رخساره سدیک و تیپ سولفاته میباشد. بررسی آنالیزهای شیمیایی آبهای وارده به آبخوان دشت جاجرمنشان داد که منابع تامینکننده یونهای وارده به دشت جاجرم متاثر از لیتولوژی سنگها و رسوباتی بود که در معرض هوازدگی به مدت طولانی قرار داشتند طوریکه آبهای دشت، بهدلیل عبور از سازندهای تبخیری آواری دوران سوم (تشکیلات مارنی، گچی نمکی و آهک مارنی)، آنها را حل نموده و باعث افزایش نسبت Cl+SO۴> HCO شده است. یافتهها نشان داد، وجود سنگها و کانیهای کربناته (کلسیت)، سولفاته (ژیپس) و سیلیکاته (توف و سنگ آذر آواری) در مسیر عبور آب باعث شده است تا نسبتهای Ca> CO۳ و Ca+Mg> CO۳ بهوجود آید. بر اساس محاسبات انجامشده، مشخص شد که روند تکاملی نمونههای آبی در این دشت در صورت عدم مدیریت صحیح بهسمت ایجاد نسبت SO₄> Mg پیش خواهند رفت که احتمالا باعث تشکیل کربناتهای سدیمدار و هالیت در آینده خواهد شد و همچنین در انتها باعث بالا رفتن EC و بهوجودآمدن شورهزار در دشت جاجرم خواهد شد.کلیدواژه ها
دشت, زمینشناسی, منابع آب, هیدروژئوشیمیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.