مرضیه تراجی - پژوهشگر دکتری پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
عفت السادات افضل طوسی - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

بیان مسئله: تخیل از عوامل سازندۀ تصویرسازی است و در عرصۀ ادبیات و هنر در ساحت اندیشه قرار می‌گیرد. پرداختن به عنصر تخیل در ادبیات کودکان از قرن 18 میلادی در انگلستان شکل گرفت و نخستین کتاب‌های مصور با بهره‌گیری از خیال‌پردازی در همین دوره مصور شدند. مبحث تخیل در همین زمان به‌صورت مبسوط در ادبیات انگلستان توسط «ساموئل تیلور کالریج» مورد تأمل قرار گرفت. هدف پژوهش: این پژوهش با نگاهی به رویکرد کالریج، فرایند ذهن خلاق در آفرینش هنر توسط هنرمند را مورد مطالعه قرار می‌دهد. با توجه به اهمیت تخیل در تصویرسازی، این مقاله سعی دارد بنیان اندیشه‌های کالریج را که مبتنی‌بر تداعی تخیل آفریننده و تعلیق ناباوری است، در خلق آثار تصویرسازی کتاب کودک بازشناخته و بحث تخیل در آرای کالریج را مورد مداقه قرار دهد. این پژوهش به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا تخیل نمایش داده‌شده در تصویرسازی ادبیات کتاب کودک می‌تواند دربرگیرنده آرای کالریج باشد؟روش پژوهش: بنابر آنچه بیان شد هدف تحقیق، فهم تخیل در تصویرسازی و ارتباط آن با قوۀ ذوق و نحوۀ ادراک هنر توسط هنرمند و ذهن مخاطب با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع مکتوب است. ازاین‌رو با ذکر نمونه‌های تصویری از تصویرگران معروف خارجی، مبحث تخیل مورد تحلیل قرار می‌گیرد.نتیجه‌گیری: تصویرسازی‌کودک‌ به ‌عنوان‌ مقوله‌ای مستقل، پدیده‌ای نسبتاً نو در ایران است که کمتر از سایر مقولات تجسمی بدان پرداخته شده است. این عرصه با کمبودها و نقصان‌های بسیاری روبه‌رو است که شاید بخش عمدۀ آن را تازگی وکم‌سالی آن توجیه می‌کند. از این‌رو اولین و مهم‌ترین عامل روی‌آوری نگارندگان به این عرصه و ضرورت پژوهش، رفع گوشۀ کوچکی از این کمبودها بوده است. به نظر می‌رسد برخی شیوه‌های تصویر‌سازی در کتاب کودک، جزئی از عناصر تخیل در دیدگاه کالریج را شامل می‌شود.کودک با رؤیت تخیل در تصویرسازی به امکان کشف معنا و دریافت باطن پدیده‌ها، به‌جای ادراک حسی صرف نائل می‌شود.

تخیل, تصویرسازی کتاب کودک, ساموئل تیلور کالریج, تعلیق ناباوری