شهریار نیازی - دکترای تخصصی زبان و ادبیات عربی، دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، هیات علمی دانشگاه تهران
جواد اصغری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، هیات علمی دانشگاه تهران
انسیه سادات هاشمی - استادیار مطالعات ترجمه عربی، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران

ترجمة قرآن، به عنوان حساس‌ترین متنِ مقدس، نیاز به ارزیابیِ دقیق دارد. ارزیابیِ نظام‌مند، باید بر پایة نظریه‌ها و الگوهای علمی انجام پذیرد. نظریه‌پردازانِ ترجمه، الگوهای مختلفی برای ارزیابی ترجمه ارائه داده‌اند. در این میان، الگویِ ارزیابیِ ترجمة آنتوان برمن (Berman, 2010) که بر حفظِ اصالتِ متنِ مبدأ و پرهیز از ایجاد تغییر در ترجمه تأکید دارد، برای ارزیابی ترجمة مبدأمدارِ رضایی اصفهانی (Rezaee Isfahani, 2005) از قرآن کریم انتخاب شده‌است. برمن (Berman, 2010) با بیان سیزده گرایش ریخت‌شکنانه در ترجمه، به تحلیل منفی ترجمه‌های قوم‌مدار می‌پردازد. وی تأکید می‌کند که این الگو باید با تحلیل مثبت به وسیلة مترجم‌های دیگر کامل شود. مقاله حاضر، با هدف بررسی میزان کارآمدی الگوی برمن (Berman, 2010) در ارزیابی ترجمة قرآن، گرایش منطقی‌سازی را در ترجمة رضایی اصفهانی (Rezaee Isfahani, 2005) مورد بررسی قرار می‌دهد. این پژوهش، نشان می‌دهد که منطقی‌سازی در ترجمه گاه اجباری و گاه اختیاری است. منطقی‌سازی اختیاری، در تحلیل منفی و پرهیز از آن در تحلیل مثبت جای می‌گیرد. هر چند، منطقی‌سازی اجباری باید به عنوان تبصره‌ای در به‌کارگیری الگوی برمن (Berman, 2010) در ارزیابی ترجمة قرآن در نظر گرفته شود. عاملِ منطقی‌سازی اجباری را در ترجمة قرآن کریم می‌توان در ناخوش‌ساخت شدن ترجمة فارسی، تفاوت در چگونگی نشان‌داری سازه‌های دو زبان و خدمت واژه به معنا در زبان قرآن جستجو کرد.

الگوی ارزیابی ترجمه, آنتوان برمن, رضایی اصفهانی, منطقی‌سازی, تحلیل مثبت, تحلیل منفی