احمد فضائلی - استادیار دانشگاهامام حسین علیه السلام

ایفای نقش فرهنگی در آموزش عال ی از جمله وظائف درخشانی است که تاریخ آن با تاریخ علم و تحولات آن عجین است . امروزه اصطلاح آموزش عالی ، در بر گیرنده همان نقش ی است که پدید آورندگان علم ، و تحول گران این صحنه از آغاز تا به امروز در آفرینش و شکل دهی فرهن گهای مختلف جهان داشته اند. در مفهوم کلاسیک از دانشگاه امروزین ، که درسیر پیدایش و تحولات آن ، تعیین محدوده ای مشخص تر از آن وظیفه عام به چشم می خورد، همچنین ب ه واسطه پیچیدگی ساختارهای وسیع و عظیم اجتماعی این حد و رس م هائی که از نگاه سیستمی برای تعیین وظائف اصلی دانشگاه ها صورت گرفته، در ظاهر محدودیت هائی بر آن نگاه بی حصر ایجاد کرده است . لیکن تأثیر عمیق و رسمی و غیر رسمی آموزش عالی و دانشگاه در کلیه مسائل اجتماعی و انفرادی مورد تردید نیست.در این مختصر ، از میان وظائف گوناگون ظاهری و باطنی دانشگاه ، تنها از درون دو وظیفه کلان و بی منازعی که برای دانشگاه متصور است ، یعنی تحقیق و تعلیم به نقش و تأثیر گذاری آموزش عالی بر فرهنگ پرداخته می شود . زیرا این موضوع مورد پذیر ش عام است که ایجاد دانشگاه به جهت ت بی ین موضوعاتی است که حل آنها نیازمند تحقیق علمی و تعلیم تولیدات آن است . از آنجا که نقش دانشگاه در فرهنگ جامعه عج ین با این دو وظ یفه اصلی است ، مقدمتا توضیح این دو وظ یفه ذاتی و ارتباط آنها با یکدیگر ضروری می نماید . پس از تبیین این ارتباط ، در این مقال ه، به بررسی س یر تار یخی و تحولات تأثیر دانشگاه ها و « فرهنگ » در فرهنگ جامعه (بدون پرداختن به تجز یه و تحل یل عم یق دو مفهوم در دانشگاه های قرون معاصر ، وبه تبع آن در دانشگاه ها ی داخلی ،(« جامعه » کشور پرداخته خواهد شد . ت أثیر متقابل ز یربناهای ب نی ادین حاکم بر فرهنگ جامعه، و وظائفی که بدین سبب بر دوش دانشگاه ها گذاشته شده است نیز مسئله مهمی است که در تجز یه و تحل یل موضوع مد نظر قرار گرفته است . با چن ین سیری در این مقاله ، به فتح باب مقدماتی نقش دانشگاه ها در فرهنگ جامعه پرداخته می شود. سیر تحولا ت، نقش دانشگاه ها را نه تنها همواره پش تیبان و تقویت کننده فرهنگ جامعه نشان م ی دهد ، بلکه ب ه عنوان مرجع ی ت علمی در جوامع گوناکون، نقش فعال و پیشتاز را نیز برای آن به اثبات م ی رساند . البته اثبات این نقش مربوط به دانشگاه های کشورهائی است که ساخته و پرداخته و برخاسته از س یر ط بیعی نیازهای آن جوامع هستند. در حا لی که بالعکس جوامعی نظیر ایران، که شکل گ ی ری دانشگاه هایشان غالبا با کپی برداری و انتقال از کشورهاو جوامع د یگر صورت پذ یرفته، از این لحاظ با معضلاتی روبرو هستند که ر یشه در مبانی، وفلسفه های عم یق فرهنگی آنها دارد. در این کشورها، راه حل این معضل، برای بازگشت به ایفای نقش حقیقی دانشگاه، جز از طریق توجه به مبانی فرهنگ امکان پذیر نیست.

دانشگاه ، فرهنگ، تحقیق، تعلیم، غرب، دین، و انحراف