ارزیابی ویژگی های کشت مخلوط جایگزینی و افزایشی سیر (Allium sativum L.) و نخود فرنگی (Pisum sativum L.) در دو منطقه گنبد کاووس و ساری

سابقه و هدف: امروزه کشت مخلوط به عنوان راهکاری جهت استفاده بهینه از نهاده ها، کاهش مصرف آفت کش ها و تولید محصول سالم در زراعت مورد توجه قرار گرفته است. اغلب مطالعه های صورت گرفته در زمینه کشت مخلوط بیانگر برتری عملکرد نظام چندکشتی در مقایسه با نظام های تک کشتی است. با توجه به سازگاری دو گیاه سیر و نخود فرنگی نسبت به شرایط آب و هوایی شمال کشور و مطالعه های اندک در خصوص کشت مخلوط این دو گیاه، پژوهش حاضر به منظور ارزیابی و تعیین مناسب ترین تیمار کشت مخلوط سیر و نخود فرنگی از لحاظ میزان عملکرد کمی و کیفی در دو منطقه متفاوت طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: این پژوهش در مزرعه پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس و ساری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایشی در نه سطح شامل کشت خالص سیر، کشت خالص نخود فرنگی، مخلوط جایگزینی 25% : 75%، 50% :50% ، 75% : 25%، مخلوط افزایشی 25% + 100%، 50% +100%، 75% + 100%، 100% + 100% نخود فرنگی و سیر بودند. تراکم هر دو گیاه سیر و نخودفرنگی ثابت و 33 بوته در متر مربع بود. یافته ها: در این مطالعه میانگین عملکرد بیولوژیک سیر در گنبد کاووس 27/2357 گرم در متر مربع شد، که نسبت به ساری بیش از 10 درصد کاهش نشان داد. میانگین درصد گوگرد سوخ در گنبدکاووس و ساری به ترتیب 81/0و 94/0 به دست آمد. بیشترین عملکرد سوخ در واحد سطح در سطوح متقابل آرایش کاشت و مکان، در کشت خالص سیر و در ساری با میانگین 42/1193 گرم در متر مربع به دست آمد. عملکرد دانه نخود فرنگی در گنبد کاووس و ساری به ترتیب با میانگین 23/399 و 17/736 کیلوگرم در هکتار بود. عملکرد دانه نخود فرنگی در تیمار افزایشی کاشت 100% سیر + 100% نخود فرنگی 3/53 گرم در متر مربع بود که پس از شاهد در رتبه دوم قرار گرفت. نیتروژن و فسفر موجود در دانه نخودفرنگی در ساری به ترتیب 85/4 و 29/0 درصد بود که نسبت به گنبدکاووس به ترتیب سه و 5/11 درصد افزایش داشت. بیشترین پتاسیم موجود در دانه در برهمکنش مکان و آرایش کاشت مربوط به ترکیب 25% نخود فرنگی + 100 سیر در ساری با میانگین 53/1 درصد بود. بیشترین نسبت برابری زمین (76/1)، ضریب نسبی تراکم (4/7)، غالبیت (79/0) و ارزش نسبی کل (53/1) به ترتیب در ترکیب کاشت 75، 100 ، 25 و 75% نخود فرنگی+ 100% سیر در منطقه ساری به دست آمد. نتیجه گیری: در مجموع نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که در بین تیمارهای جایگزینی و افزایشی کشت مخلوط، ترکیب-های افزایشی در گنبد کاووس بر عملکرد نخود فرنگی و کشت خالص سیر بهترین نوع ترکیب کشت از نظر بهبود عملکرد در هر دو منطقه بود هر چند میزان این افزایش در ساری نسبت به گنبد کاووس بیشتر بود.

کلیدواژه ها:

سیر ، نخود فرنگی ، نسبت برابری زمین ، ضریب نسبی تراکم ، ارزش نسبی کل