اندیشه سیاسی سید فخرالدین شادمان و الگوی اسپریگنز

درپی گسترش اندیشه تجدد در دوره پهلوی اول و با همزمانی تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه و افزایش آگاهی ها نسبت به غرب، نسل جدیدی از روشنفکران شکل گرفته اند که در عین دسترسی و مطالعه فراوان آثار تاریخی، با لایه های عمیق تری از فرهنگ و تمدن غربی آشنا بوده اند. پژوهش حاضر با هدف فهم و تبیین اندیشه سیاسی یکی از مهم ترین روشنفکران این دوره یعنی سید فخرالدین شادمان، بر آن است در قالب نظریه منطق درونی اسپریگنز، به این پرسش پاسخ دهد که شادمان بحران سامان سیاسی را چگونه دلیل یابی کرده و برای برون رفت آن چه تجویز آرمانی ارائه کرده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که مسئله اساسی شادمان، نفوذ فرهنگی- سیاسی تمدن فرنگی است. به نظر وی این مسئله ناشی از وجود و ادامه حیات فوکولی و مبلغ فرنگی می باشد. از همین رو، وی نوسازی جامع و نظام مند ساختار جامعه ایران بر پایه حفظ زبان کامل فصیح ملی (فارسی) و اخذ تمدن فرنگی با میل و احتیاط را به عنوان نظم آرمانی ترسیم نموده و راهکارهای تربیت ملی، فراگیری مقدمات تمدن غربی، لغت سازی، ترجمه درست، داشتن جرات شناخت و نترسیدن از هیچ فکر و عقیده ای، و اعزام ایرانی ایران شناس فارسی دان به فرنگ را به عنوان راهکارهای خروج از بحران تجویز می کند. این راهکارها حاکی از آن است که شادمان توجه به دستاوردهای تمدن بشری را به امر خودباوری، حفظ اصالت و هویت خودی پیوند زده و با پیش کشیدن ضرورت برخورد فعال با غرب به شکلی عالمانه و دغدغه مندانه، بر لزوم درک صحیح از مسائل پیشرفت و طراحی راهبردهای سازگار و برخواسته از فرهنگ خودی تاکید می نماید.

کلیدواژه ها:

مدرنیته ، سنت ، سید فخرالدین شادمان ، الگوی اسپریگنز ، زبان فارسی ، تمدن غرب