مروری بر نظریات فارابی، ابن سینا، خیام، و اخوان الصفا، درباره ی ساختار مدال و فواصل موسیقی

مقاله ی پیش رو مطالعه ای است کوتاه در باب نگاه مدال به موسیقی فواصل آن، توسط دانشمندان ذکر شده در عنوان مقاله، و همینطور گروه اخوان الصفا. نگارنده تلاش کرده است به طور مختصر، یافته های این دانشمندان جامع العلوم و اخوان الصفا را از منابع معتبر کتابخانه ای استخراج و به ترتیب تاریخی ذکر کند. گفتنی است فارابی، ابن سینا، و خیام نگاهی کاملا علمی به موسیقی داشته، و نظریات یونانیان پیرامون ارتباط نسبت های موسیقی به نجوم را غیرعلمی می دانند. از سوی دیگر فارابی و خیام جدای از نسبت های فیزیکی صوت که عامل خوش صدایی یا بدصدایی موسیقی هستند، حس زیبایی شناسی را نیز که عامل پذیرش برخی نسبت های موسیقی ایرانی به عنوان فواصل مطبوع هستند رد نمی کنند، اما ابن سینا از آنجایی که ظاهرا اهل عمل موسیقی نبوده است وارد چنین مقوله ای نشده است. مورد جالب توجهی که در بخش سوم آورده شده است، فواصل برخی ذی الاربع های خیام است که توسط سپنتا با فواصل موسیقی های دستگاهی اجرا شده توسط استادان موسیقی دوره ی قاجار مقایسه شده اند و نتیجه ی آن، کشف شباهت در برخی فواصل دستگاه های موسیقی امروزی ایران با موسیقی ایران قرن چهارم هجری قمری است که مصادف با دوران زندگی خیام و حکومت سلسله ی سلجوقیان است. اما اخوان الصفا بر خلاف دانشمندان ذکر شده، نگاهی فلسفی- مذهبی به موسیقی دارند، نسبت فواصل و اوتار و نغمات را به حرکت کرات و نجوم و اصول اربعه ی طبیعت ربط می دهند و همزمان اعتقاد به زدودن خرافات در مطالب خود دارند.

کلیدواژه ها:

فارابی ، ابن سینا ، خیام ، اخوان الصفا ، تاریخ موسیقی ایران ، مدهای موسیقی ، فواصل موسیقی